«پروست‌ون زامانا قارشی ظفری» اوچونجو بؤلوم
قورغو، یازما، کارکتر و اثر
پروست‌ون رومانی قورغولاییش بیچیمینی آنلایابیلمک ایچین اونو رومانا باخیشینی دیله گتیردییی سنت بویا قارشی آدلی یاپیتینی اینجه‌لَمک گرکیر: «پروستا گؤره بیر یاپیت حاققیندا بیزه ان ایی بیلگینی یئنه یاپیتین اؤزو وئریر. صنعت‌چینین اؤزونو اورتایا چیخاراجاق اولان دا اونون کیشیلییی دئییل یالنیزجا یاپیتدیر. چونکو پروست آچیسیندان «بیر کیتاب آلیشقانلیقلاریمیزدا و توپلو یاشاما حالیندا گؤرولن قصورلاریمیزدا اورتایا قویدوغوموز «منلیک»دن فرقلی بیر من‌لییین اؤرونودور. بو «منلیک»ی ایسته‌ییرسک، بونو آنجاق او من‌لییی ایچیمیزده یئنیدن یاراتماغا چالیشاراق باشارابیلریک[1].» آنلاتان، بتیمله‌ین و اورتایا قویان اصلی عنصر یاپیتدیر. پروست‌ون رومان و یازما اوزرینه دوشوندوکلری ایله زامان حاققیندا گؤروشلری بنزه‌شیر. کیتابین اوخورون نظرینده تکرار یاراتیلماسی گرَکدییی کیمی زامان دا یئددی جیلدلیک سئرینین ایچَریسینده بوکولور، پارچالار آیریلیر و تکرار یاراتیلیر. بو یاراتیم کاراکترلرین هامیسینی گرچک حایاتدا اولدوقلاریندان فرقلی نقطه‌لره داشیر، روما بویونجا رومانین "شیمدی"سینده گئری دؤنوشلر یاشانیر و اولایلار بوکولن بو زامانین یاراتدیغی ائتکیلره گؤره شکیل‌لَنیر. یاخلاشیق 500 کاراکتر یاراتان پروست، بو کاراکترلرین بؤیوک بیر قیسمینی رومانین بوتونلویونده اویغون بیر بیچیمده یئرلَشدیررک ایشچیلییینی زنگینلَشدیریر.
فرقلی ایکی آن بیربیری ایله ائش‌دَیر و یا بنزر اولماز؛ زامانین ایکی‌یه آیریلمیش وارلیغی، فیزیکسل آنلامداکی کیمی ـ اینسان بیلینجینین سیخ سیخ قارشیلاشدیغی کیمی ـ چئشیتلی خیزلاردا و شکیللرده وار اولابیلیر. زامان، استاتیک و ثابیت دوروملارین سورکلی دَییشیمینی ساغلایان بیر دونیا یاراتیر و پروست‌ون بوتون کاراکترلری، هر بیر آنینین دَییشمزلییی، اولایلارین گتیردییی بؤیوک دَییشمَلرله، سئرینین بیرینجیسیندن اعتبارن یاراتیلان یئنی دونیانین ایچینده تیپلردن فرقلیلشمه‌یه باشلاییب ـ پروست‌ون یاشادیغی دونیادان فرقلی اولاراق ـ «یاراتدیغی» دونیایا دؤنوشورلر. زامانین گتیردییی آلیشقانلیق دا بو کاراکترلرله بیرلیکده دونیایا آلیشیر و اوخورا دَییشن یئنی دونیانی حیس ائتدیریر.
[1] Mehmet Rifat, Marcel Proust: Yazma Eyleminin Serüveni ya da Bir Roman Yaratmak, Kitaplık Dergisi Mart 2008 Sayı: 114, s.104-112
- ۹۷/۱۱/۱۷