رمضان کریم‌زاده یازدیغی «ایتمک» باشلیقلی اؤیکونون چؤزومو
اوخوجونون ایتمه‌سی / بیر اؤیکونون بیچیم و ایچَریک چؤزومو
شریف مردی
اؤزت / اولای هؤرگوسو
قاباغیمیزا قویولان اؤیکونون ایکی تمل آنلاتیسی وار (ایکی دوزن اوزره یازیلمیش آنلاتی کی یازار اوجوندان توتوب سونونا قدر گتیریر)؛ بو ایکی روایتین اؤزه‌تی بئله‌دیر:
ساواش میدانیندا یالقیز بیر عسگرین دونوزلار اویلاغی اولان اورماندا ایتمه‌سی، تنهالیغی و ساواشین اوزاقدان گلن/ گلمه‌ین سسی، آجلیق و دیری قالما ایسته‌یی. بونلار بیرینجی آنلاتینین اؤزه‌تی و اولای هؤرگوسودور. ایکینجی آنلاتینین اؤزه‌تی ایسه، عسگرین دونوزبالاسینین یئدیییندن سونرا دونوزبالاسینین آناسی اونون آردینا توشوب انتقام آلما ایسته‌یی. بو آرا مئتافوریک اولاراق عسگرین دونوزلانماسی اینسانلیق و حیوانلیق عالمینی بیر ائدیب، یازار آماجلادیغی قاورامی اؤیکونون بیتمه‌یی ایله یئرینه یئتیریر/ یئتیرمک ایسته‌ییر.
باشلانیش / آچیلیش
اؤیکونون آماجلادیغی قاورام اولدوقجا گؤزل و شوک دورومدا ایلک جومله‌ده خولاصه اولاراق گتیریلمیش؛ دئمک اولار ایلک جومله باشقا بوتون جومله‌لری قاپساماق ایسته‌ییر، یوخسا باشقا بوتون جومله‌لر ایلک جومله‌نین آردیندان اونو آچیقلاما آماجی ایله گلمیش: «هئچ ساواش سونا چاتماق ایسته‌میر.» جومله اؤزاؤزلویونده اولدوقجا ساده و سیرادان بیر جومله‌دیر البته، نه ایسه آردیندان گلن آنلاتیلار اونا اؤزللیک وئرمیش. آمما جومله یالنیز بئله یازیلمالی ایمیش؛ یانی باشقا جور یازیلسا ایدی بلکه اؤیکونون باشقا اوبیر جومله‌لری ایله هئچ آیریلماز و یالنیز سیرادان یازیلمیش بیر جومله ایدی.
«ساواش» مطلق اولاراق (اؤزللیک وئریلمه‌دن) آیریلیر و سونرا «سؤز/ پیام» اونا (ساواشا) یاپیشیر «سونا چاتماق ایسته‌میر». "ساواش هئچ سونا چاتماق ایسته‌میر" یازیلسایدی جومله‌نین هئچ اؤزللیگی اولماز و یالنیز بیر جور اؤیکویه و آنلاتی‌یا گیریش جومله اولوردو و «ساواش» همن عسگر ایچینده اولان ساواش اولوردو یالنیز. آنجاق سادالادیغیم کیمی ایلک جومله تام باغیمسیز (اؤیکودن دیشاری) بیر جومله اولموش و اؤزونو اؤیکونون بوتون جومله‌لرینده و روحوندا گؤسترمکده‌دیر.
ایکینجی جومله‌یه گلینجه، نه‌دن بیرینجی جومله‌نین ترسینه، ایکینجی جومله‌ده ساواشین «آخر گونلرینه» یئتیشمکدن سؤز آچیر؟ «هئچ ساواش سونا چاتماق ایسته‌میر. آخیر گونلرینه یئتیشن ساواشین، هردن پارتلاییش سسی گلیر.» اوچونجو جومله ایسه تام باشقا قونویا گیریر: «یئمه‌یه بیر شئی آختاریرام.» داغینیق و قارشیتلی بو جومله‌لر نه‌یه گؤسترگه‌دیر؟ اؤیکو نه‌دن بئله باشلانمیش؟
بیرینجی جومله‌نی داها قابارتماق اوچون و چلیشکی یاراداراق ایلک جومله ایله تام قاریشتلی جومله، ایکینجی جومله‌دیر: «آخیر گونلرینه یئتیشن ساواش». نه‌دن «هئچ ساواش سونا چاتماق ایسته‌میر؟» چونکو هر ساواش باشقا ساواشا باغلانیر و ساواش ساواش دوغور. «آخیر گونلرینه یئتیشن ساواش»ین ایچینده «یئمه‌یه بیر شئی آختاریر» و بو آختاریش باشقا ساواشا سبب اولور. اؤیکوده قاباق گئتدیکجه داها ساواش مطلق اولاراق اینسانلیق عالمینده ده محصور قالمیر.
ایلک اوچ جومله سالدیرغانلیقلا باشلانمیش، مینیمال‌دیر و اؤیکونو ایچَرن تئم‌لرین قایناغی. آنجاق بئله باشلانان ایلک پاراگرافین آردینا گلینجه بیر جور دوشوکلوک، تلَسمک، و فیکیرلشمه‌میش آردآردا گلن جومله‌لر (پاراگرافین اوزانماسی ایله) وار.
بیچیم (فورم)
ساواش اورمانا اوغراییب، اینسانلار (دوشمان یوخسا دوست؛ فرق ائتمز) دونوزلار جایناغینا باسقی ائدیب اونلاری هورکوتوب، سونرا دا دونوزلار ساواشدان قالان جنازه‌لره داراشیب. قورخو، قورخو تؤره‌دیب! ساواش ایچ ایچه گیریب بله‌شیب و قارماشیق دوروم‌دور ایندی. اولایلار و خیریم خیردا ریوایتلرله عسگر آجلیغینا چاره قیلیر؛ اوچورومدان و «بیر تیکه جان»دان سؤز ائدیلیر. عسگر اؤلوب یئییلیر.. دونوزلاشیر! آمما...
اوسته سادالادیغیم دوزن و اؤزت ییغجام شکیلده، یانی ایچَریک و فورم بیرلییینده ییغیشیب بیرله‌شیب بوتونلَشسه‌یدی سه، گؤزل و لذت وئریجی اؤیکویه شاهید اولوردوق. آنجاق آنلاتی بیچیمی بیربیرینه اویوشمایان و آیری توشموش روایتلرله آنلاتیلیر. بیچیم کسیم قیریق آنلاتی‌یا چئوریلیر و اؤزونده بیر بوتونلوک داشیمیر. ایکی آنلاتینی یازار کسرک بیربیریندن آییریب. حال بوکی عسگرین گئت گئده دونوزلاشماسی باشقا دونوز اونو تعقیب ائتمه‌سی ایله یاناشی‌دیر. هر شئی بیتیب توکه‌نندن سونرا آنادونوزون بالاسینی یوخ ائدن آدامین آردینا توشمک آنلاتیلیر!
آنلاتینین ایره‌لیله‌مسینده قارماقارشیقلیغا یول وئریر. بئله‌لیکله نه اوسته گتیردیییم ایلک جومله‌نین بوتونلشمَسینه (اؤیکونون باشاباشیندا) یاردیم ائده‌بیلیر نه ده اولایلارین هؤرگوسونو دوزنله آپارابیلیر. بو اوزدن بلکه اؤیکویه و آنلاتی‌یا یارارسیز و آرتیق جومله‌لر و اولایلار گتیریر.
آرادا هلی‌کوپتر اولایی و اونون پارتلاماسی، یالنیز عسگری اوچوروما چکمه‌یینه می یاردیم ائدیر یوخسا باشقا آماج می وار بونلارین دئمه‌یینده؟ اویسا قالابالیق و قارانلیق اورماندا ایتن هرکس ایستر ایسته‌مز اوچوروما اوغرایابیلر!
سوی قونوسونا توخونماسی یوخسا اینانج و مذهب داواسی بیرجور ساواشا اؤزللیک وئرمه ایسته‌یی‌دیر، حال بوکی دونوز بالاسینی دیدیب یئمک و سونرا دونوزلاشماق اؤنجه‌کی اؤزللییه قارشی قاورام یارادیر. آچیقلادیغیم ایلک جومله ده بئله توخونمالارا آیغری‌دیر. بو اوزدن باشدان آشاغی بیر جور قارماقاریشیقلیق وار؛ ایستر ایچریک ایستر بیچیم‌ده.
دیل
دیل قونوسونا گلینجه آرادا یاریم‌یامالاقلیق وار. (باشاریسیزلیقدان دئییل بو!) آنجاق بوسؤزون دئمه‌یینه اؤزومو حاقلی بیلمیرم، چونکو متن‌دن شاهید گتیرمکله سؤزومو اثبات ائتمم گرک. بلکه دیقت‌سیزلیکدن اولموش بو شلخته‌لیک، آنجاق بیچیم (فورم) دوزن‌سیزلییی عجله و دیقت‌سیزلیک سؤزو دئییل هر حالدا.
سونوج
«رمضان کریم‌زاده» یازدیغی اؤیکو «ایتمک» باشلیغی ایله اؤزونده «ساواش قارشیتی» سؤزلر و قاوراملار داشییاراق، باشلانیشی گؤزل و اینجه‌لیکله تمل آنلاتینی گئنیشله‌دیب آنجاق آدینا اویغون آنلاتینین اوجونو ایتیریر و بیر جور قارماقارشیقلیغا یول وئریر اؤیکونون بوتونلویونده. یازار آماجلادیغی پیلانی دوز چیخارابیلمیر، یونتانمامیش بیر اؤیکو اولور سونوندا. دوغروسو «اؤیکو» ده دئیه‌بیلمرم بو یازییا و یالنیز «گؤزل اولابیلن اؤیکویه چالیشما» داها اویغون.
اشاره ائتدیییم «ایتمک» آنلاتی‌دا دئییل ده، اوخورکن اوخوجودا باش وئرسه ایدی نه گؤزل اولور و ائستئتیک ذوق وئرردی. آماجیم "اوخوجونون ایتمه‌سی"ندن ایتالییان گؤسترگه‌بیلیمچی و دوشونور "اومبئرتو ائکو"نون "آچیق یاپیت" باشلیقلی کیتابیندا اؤتوردویو «بلیرسیزلیک» قاورامی‌دیر.
- ۹۸/۰۳/۰۴