آشاغیداکی یازی حاجت تپه بیلیم‌یوردونون سوسیال بیلیم‌لر انیستیتوسو تورک دیل و ادبیاتی (آنلام‌بیلیم دالی) فاکولته‌سینده سونولان (2015) خیرالنسا توپچو آدلی اؤیرنجینین دوکترا تئزیندن کسیلیب کؤچورولموشدور. یازار میشل فوکونون اؤزنه و اقتدار آدلی اثرینده‌کی اقتدار و اؤزنه ایلیشکیسینی چوخ قیسا و ییغجامجا اؤزه‌تله‌یندن سونرا، بونلارین ادبیاتدا (اؤزلجه آنلاتی‌دا) و یازارین قونومونو سارسیدماسیندا نئجه رولو اولدوغونو آچیقلاییر.
میشل فوکو، 20جی یوز ایلده اؤزنه قونوسوندا ان سرت اله‌شتیریلری یاپان دوشونورلرین باشیندا گلیر. فوکو (2005)، اؤزنه و اقتدار آدلی سئچمه یازیلاریندان اولوشان اثرینده، اقتدار و اؤزنه ایلیشکیسینی آچیقلار. آراشدیرمالارینین آنا اکسه‌نین اقتدار دئییل اؤزنه اولدوغونو بلیرتن دوشونور، اؤزنه‌نین آنلاملاندیرما و اوره‌تیم ایلیشکیلرینی اینجه‌لمه‌سی سیراسیندا اونو اقتدارلا اولان باغینی فرق ائتدییینی سؤیلر. او، اقتدار قاورامی‌یلا اؤزنه‌یه نفوذ ائده‌بیلمک آدینا ایلگیله‌نیر. بو نقطه‌ده، سؤزو کئچن ایکی قاورام آراسینداکی ایلیشکی اؤزنه‌نین نسنه‌لشدیرمه سوره‌جینده اقتدار تانیمیندان نئجه فایدالاندیغی‌دیر. اقتدار ایلیشکیلرینین گون ایشیغینا چیخاریلماسی، قونوملارینین ساپتانماسی، اویغولانما نقطه‌لرینین بلیرله‌نمه‌سی اقتدارا دیره‌نیش نقطه‌لرینین ده آچیغا چیخماسی ساغلایاجاقدیر. فوکو، اوتوریته قارشیتی مجادله‌نین بعضی اورتاق نقطه‌لری اولدوغونو بلیرتیر. بونلاردان ایلکی بو تیپ مجادله‌لرین تک بیر اؤلکه‌یله سینیرلی اولمامالاری‌دیر. ایکینجی اولاراق، مجادله‌لرین اقتدارین دنه‌تله‌نمه‌ین و سورغولانمایان ائتکیلرینه یؤنه‌لیک گرچکله‌شدیرلیمه‌لی‌دیر. اوچونجو اولاراق سؤزو کئچن مجادله‌لر دوغوردان اقتداری اله‌شتیریرلر، سورونون چؤزوموندن چوخ آنارشیست بیر باخیش آچیسی‌یلا اقتداری هدف آلیرلار. دؤردونجو اؤزللیک اولاراق اوتوریته قارشیتی مجادله‌لرده بیرئیین قونومونون سورغولاندیغیندان بحث ائدیله‌بیلیر. بو مجادله‌لر بیرئیین فرقلی اولما حقینه صاحب چیخارکن اونو اؤز کیملییینه باغلایان قیسیتلایان هر تور عنصرا سالدیریرلار. بیرئی قاورامیندان گوج آلیب بونون بیر اوتوریته عنصرو اولاراق قوللانیلماسینا قارشی چیخارلار. بئشینجی اولاراق فوکو بیلگینین آیریجالیقلارینا قارشی یوروتولن بیر مجادله‌دن بحث ائدر. بیلگینین اقتدارلا اولان ایلیشکیسی، بو ایلیشکی نتیجه‌سینده بیر بیلگی امپراطورلوغو قورولماسی بو مجادله‌لرین بیر دیگر اورتاق اؤزللیکینی اولوشدورور. سون اولاراق ایسه، مجادله صاحبلرینین اؤزلرینه سوردوغو «بیز کیمیک؟» سوروسو، انسانلارین کیملییینی بیلیمسل اولاراق بلیرله‌ین آنلاییشین رددینی ایچَریر.
اقتدارین و بیلیمین کیملیک تانیمی اؤته‌سینده بیر سورغولاماغی باریندیریر. فوکو، اوتوریته قارشیتی مجادله‌لرین اورتاق اؤزللیکلرینی بلیرتیلدییی شکیلده سیرالادیقدان سونرا اوچ تیپ مجادله اولدوغونو ساپتار. بونلارین ایلکی، ائتنیک، دینسل، توپلومسال کیمی چئشیتلی باسقی بیچیملرینه قارشی سوردورن مجادله، ایکینجیسی سؤمورو بیچیملرینه قارشی سوردورولن مجادله، اوچونجوسو ایسه بیرئیی اؤزونه باغلاییب طبیعی قیلانلارا قارشی یاپیلان مجادله‌لردیر. سون ایللرده چوخونلوقلا گؤرولن مجادله تیپی، طبیعی قیلماغا، اؤزللییین حوکومدارلیغینا قارشی یوروتولن مجادله‌دیر. میشل فوکونون بورایا قدر اؤزه‌تله‌نمه‌یه چالیشیلان گؤروشلرینین دوغرودان ادبیاتلا ایلگیسی اولمادیغی محقق‌دیر. بو گؤروشلر چوخونلوقلا سیاسی و توپلومسال آنلامدا اقتدار ـ اؤزنه قاوراملاری‌یلا ایلیشکیلیدیر. فوکو، اؤزه‌نین، اقتدار قاورامینین مطلق و اؤنجه‌لیکلی توتومونو بسله‌دییینین کشفی، اونون بیرچوخ آلاندا سورغولانماسینا نه‌دن اولموشدور. اؤزللیکله بیرئیین کیملییی ایله اولان سیخی باغلاری، بو باغلارین اوزرینه قوردوغو ساغلام ایراده‌سی، اولایلار قارشیسینداکی تکچی گؤروشونون ساریلماسی ادبیات متنلرینی ده ائتکیله‌میشدیر. بئله‌لیکله یازارین، آنلاتیچینین و یا قهرمانین تک آداملیغی دئیه نیته‌له‌ندیریله‌بیله‌جک حالی حاضیرداکی دوروم دییشمه‌یه باشلامیشدیر. اؤزنه پارچالانینجا، اونو نسنه قارشیسینداکی بویورغان تاوری غیب اولموش دولاییسی‌یلا اؤزنه قارشیسینداکی نسنه ده داغیلمیشدیر. بو سوره‌جین سونوجوندا، متنلر چوخ سسلی و چوخ بیلینجلی بیر حال ائشلییینده اوره‌تیلمه‌یه باشلانمیشدیر.
میشل فوکونون 1969 ایلینده فرانسه‌ده یازار نه‌دیر؟ باشلیغی‌یلا وئردییی کونفئرانس، دیگر دانیشما متنلری‌یله بیرلیکده سونسوزا گئدن دیل آدی آلتیندا بیر کیتابدا یاییملانمیشدیر. فوکو (2006، ص. 259ـ224)، سؤزو کئچن دانیشماسینا یازار قاورامینی سورغولایاراق باشلار. بو قاورامین، فلسفه، بیلیم و ادبیات تاریخینده بیرئیله‌شمه‌نین گوجلو بیر تمثیل اولدوغونو ایفاده ائدر. بورادان یولا چیخاراق یازار ـ اثر ایلیشکیسینی، یازارین استاتوسونو، اونا عطف ائدیلن دیَرلری سورغولاماغا باشلار و بئکئت‌دن آختاریلدیغی بیر ایفاده‌یله یازارین قوتلی قونومونو سارسار: «کیمین دانیشدیغینین نه اؤنه‌می وار، بیریسی کیمین دانیشدیغینین نه اؤنمی وار دئدی» (فوکو، 2006، ص. 228). فوکو، یازارین ایشله‌وینین سؤیله‌مین یارادیجیسی اولاراق اؤزو اؤزونه گؤندرمه‌ده بولونماسینین دئییل، بیر دیزی قارماشیق سیستئمین اورونون اولدوغونو بلیرتیر. یازار دئییلن قاورام، تک بیر بیرئیه دوغرودان یاپیلان گؤندرمه‌لردن اولوشماز، قاورام فرقلی ائگولاری، بیرئیلری، اونلارین اله کئچیره‌بیله‌جه‌یی بیر چوخ اؤزنه قونومونو عینی آندا باریندیرابیلیر. دولاییسی‌یلا فرقلی بیرئیلردن دوغاجاق فرقلی سؤیلملر اورتایا چیخار. آرتیق دولاشیما قاتیلمیش بو سؤیلملر آراسیندا کیمین یازدیغینین، یازارین کیشیسل اؤزللیکلرینین، گرچک کیملییینین اؤنه‌می قالماز. فوکونون اؤزنه قونوسوندا یاپدیغی چالیشمالارلا بیرلیکده یازار قاورامینین بیرئیسللییینی، توپلوم ایچَریسینده‌کی بیر چوخ قونومونو، اولوشدوردوغو آنلامی مطلق‌له‌شدیرمه‌سینی سورغولاماسی 20جی یوز ایلده آنلاتیچی‌یا ائندیریلن بیر دیگر ضربه‌دیر. اونون بو تاوری، آنلاتیچینین متن‌ده تک بیلینج، تک اؤزنه و تک آنلام ادعاسینین چؤزومله سوره‌جینی حاضیرلاندیران ائتکه‌نلردن بیریدیر. کیمین دانیشدیغیندان و یا اونون کیملیییندن چوخ اوره‌تیلن سؤیله‌مین فرقلی بیلینجلرده، ائگولاردا، توپلومسال کسیملرده قارشیلیغینی بولماسی، اؤنه‌ملی‌دیر. دولاییسی‌یلا دا سؤیلمین چوخالیب یاییلماسی، گئنیشله‌مه‌سی دیقته دیَردیر. بو باخیش آچیسی‌یلا بیرلیکده یازارین و یا آنلاتیچینین تک آدام اوتوریته‌سینین ادبیات متنلری اوزرینده‌کی حوکمو غیب اولماغا باشلار.
- ۹۸/۰۶/۲۰