اولیسسئس یوخسا اولیس (یولیسسئس) رومانینین اؤنه‌میندن دانیشماق منه توشمز. آرماغان اکیجی (جیمز جویس’ون نوزاد ارکمن’دن سونرا ایکینجی کره تورکجه‌یه چئویرن آدام) «اولیسسئسی نه‌دن اوخومالیییق؟» باشلیقلی یازیسینیندا سایدیغی نه‌دنلر. آرماغان اکیجی اؤز یازیسیندا بئش نه‌دن گتیرمیش! او بئشینجی نه‌دن ایسه باغلانیر اوغوز آتای’ین «توتونامایانلار» رومانینا! ییرمینجی یوز ایلین ان اونلو تورک رومانی. اوغوز آتای بو اونلو رومانی 1971ده آنا تئمی قورخو اولاراق یازمیش، دیری ایکن داها باسیلمایاجاق قالیر و کوته طرفیندن آلقیلانماز نظره گلسه ده آنجاق سونرالار دفعه‌لرله یاییملانان و ان چوخ ساتیلان رومانلاردان اولور.
توتونامایانلارین قونوسو: سلیم ایشیق’ین اینتیهار ائتدییینی اؤیره‌نن تورغوت اؤزبن، ایهمال ائتدییینی دوشوندویو آرخاداشینین کئچمیشینین ایزینی سورمه‌یه و سلیم’ین تانیدیغی اینسانلار آراجلیغی‌یلا اونو تانیماغا چالیشیر. هر اینسانا فرقلی بیر یؤنونو گؤسترن سلیم’ین گؤرونتوسو، تورغوت’ون بو اینسانلارا دانیشماسی سونوجو اوخوجونون و تورغوت’ون گؤزونده خصوصیت قازاناجاقدیر. روماندا بیر چوخ کیشی وار آمما هر بیری اصلینده سلیم’ین حایاتینداکی کیشیلردیر و توم آنلاتیلار سلیم اشیق’ی آیدینلاتیر. سلیم ایشیق «دوشونن و سورغولایان اینسان»ین سیمگه‌سی‌دیر و بو اوزدن «توتونامامیش»دیر. (تورکجه ویکی‌پئدیا-توتونامایانلار)
اولیسسئسی نه‌دن اوخومالیییق؟ / آرماغان اکیجی
جویس’ون "پروفئسؤرلری یوزلرجه ایل مشغول ائده‌جه‌یم" و "دوبلین یوخ اولورسا بو کیتابی قوللاناراق تئکرار اینشاع ائدیله‌بیلسین" دییرک کیتابا یوکله‌دییی مینلرجه فلسفی، تاریخی، ادبی گؤندرمه، دوبلین’له ایلگیلی یئرل آیرینتی دا بو ایشین زورلوغونو ایکی قات بیر حالا گتیریر.
بورادا، اولیسسئس’ی نه‌دن اوخومالیییق سوروسونا منیم گؤزومده ان چوخ اؤنم داشییان دؤرد جوابی وئره‌جه‌یم:
ایلک اولاراق، اولیسسئس’ی حایات عشقینه اوخومالیییق. اولیسسئس’ده هرشئیی‌یله توم بیر حایات وار. دوغومویلا، اؤلومویله، موتلولوغویلا، اومودسوزلوغویلا، سفالتی‌یله، یمه‌سی ایچمه‌سی‌یله، اوستورماسی دفع حاجت ائیله‌مه‌سی‌یله توم بیر حایات. 22 یاشیندا، ذهنی کیتابلا، ایلاهییاتلا، فلسفه‌یله و موزیکله دولو بیر گنجین، 38 یاشیندا بیر رئکلامچینین، 34 یاشیندا بیر سوپرانو[1]نون توم ذهنلرینین یانیندا، یان کاراکتئرلرین آراسیندا گنج بیر قیزین، باباسینی او گون ایتیرمیش اوغلان جوجوغونون، موشفیق و تاریخ ماراقلیسی کئشیشین ذهنیندن کئچنلر ده وار. اولیسسئس’ی بیر کره اوخویونجا، حایاتدا باشینیزا گلن، عقلینیزدن کئچن پک چوخ شئیین بو کیتابدا دا اولدوغونو گؤرهجکسینیز، اؤزونوزو "بونو بلووم دا دوشونموشدو" ،"استفن[2] ده عینی بونو یاپمیشدی" دئیرکن یاخالایاجاقسینیز.
ایکینجی اولاراق، اولیسسئس’ی ادبیات عشقینه، بؤیوک بیر دیل اوستاسینین معرفتلرینین دادینی چیخارماق ایچین اوخومالیییز. جویس، کلیمه‌لرله هرشئیی یاپابیلن بیر یازار. دیلین هئر حالینی قوللانیر. اینگیلیزجه‌نین هر دؤنه‌می، هر ژارگونو، هر تورلو دینی، سیاسی، تاریخی رئتوریک جویس’ون اینجه آلاییندان پایینی آلاراق 750 صفحه بویونجا کئچیت رسمینه چیخیر. اوسته‌لیک بونو بؤیوک بیر موزیکالیته‌یله، دیلین ریتملرینه، سسلرینه، یان آنلاملارینا قارشی چوخ دیقتلی بیر توتوملا یاپیر. بو دولاشیق، اوستا ایشی یاپی یوزلرجه صفحه آراسیندان بیربیرینه گؤز قیرپان آیرینتیلارلا دولو، هانکی آیرینتییی ماراق ائدیب قورجالاسانیز سیزی گولومسه‌ده‌جک بیر اینجه‌لییه واریرسینیز.
اوچونجو اولاراق، اولیسسئس’ی میزاح عشقینه اوخومالیییز. اولیسسئس’ین "بؤیوک وه زور کیتاب" اونو، "واای، اولیسسئس" دئدیردن هاله‌سی اوزوندن اولیسسئس’ین مودهیش بیر جیدیت قومقوماسی اولدوغونو دوشونن چوخ کیشی وار. جویس ایسه "کئشکه بیر خیر صاحیبی ده نه بیچیم فاحشه اولدوغونو سؤیله‌سه‌یدی" و "اینسانلار بو کیتابدان اخلاق درسلری چیخاراجاق دییه قورخورام، اویسا ایچینده تک بیر جیدی سطر بیله یوخ" دئیرمیش. اولیسسئس’ده هر تورلو شوخلوق، کلیمه اویونو، آیرونی، کینایه، بئلدن آشاغی زارافاتی وار. کاراکتئرلرین چوخو دورمادان شاکا یاپیرلار، آمما ان اؤنملیسی جویس’ون دونیایا سمپاتی‌یله باخان آیرونیسی‌دیر. Jacques Tati’نین فیلملرینی آندیران بیر باخیش آچیسی‌یلا، اولایلارا بیر آددیم گئریدن باخاراک دونیانین ساچمالیغی ایچینده اینسانلیق حالینی شفقتلی بیر گولومسه‌مه‌یله تصویر ائدیر و بونو یاپارکن بؤیوک ایدیعالارین، قهرامانلیق حیکایه‌لرینین آلتینی اویور، بیزی اؤزومووز آرتیق جیدییه آلماماغا، چله‌بیلییه[3]، قلندرلییه دعوت ائدیر.
دؤردونجو اولاراق، اولیسسئس’ی موزیک عشقینه اوخومالیییق. اولیسسئس موزیک دولو بیر کیتاب. کیتاب بویونجا بعضی شارکیلار کاراکتئرلرین عقلیندن هیچ چیخمیر. اوچ کاراکتئر ده انسترومان[4] چالیرلار، مولی[5] پروفئسیونئل بیر سوپرانو، استفن’ین گؤزل تنور[6] سسی وار. بلووم[7] استفن’ی ده پروفئسیونئل موزیسین یاپما خیاللاری قوراراق استفن’ین قافاسینی اوتوله‌ییر[8]. استفن’ین باباسینین شارکیچیلیغی دا مشهور. سیرئنلر (Sirenler) بؤلومونده استفن’ین باباسی و آرخاداشلاری اوتوروب پییانونون باشیندا اوزون اوزون شارکی سؤیله‌ییرلر. بیر آددیم اؤته‌ده، جویس’ون دیلینین موزیکی ده وار. مهمت نموتلو[9] دئمیشکن: کیتابین تامامیندا بیر سونات فورمو[10] گؤرنلر بیله وار؛ ایلک اوچ بؤلومده استفن تئماسینین، سونراکی اونبیر بؤلومده بلووم تئماسینین سونولماسینی سونات بیچیمینین "سونوم" بؤلومونه بنزه‌دیرلر. کیتابین آغیرلیق مرکزی اولان، تییاترو فورمونداکی کیرکئ (Kirke) بؤلومونده، استفن و بلووم قارشیلاشیرلار و سونات بیچیمینین "گلیشمه" بؤلومونه پارالئل اولاراق، بو ایکی آنا تئما توم یان موتیفلری‌یله بیرلیکده ایچ ایچه کئچیریلَرک ایشله‌نیر. بو دوروق نقطه‌سیندن سونرا استفن و بلووم’ون یورغون آرغین ائوه دؤنمه‌لرینی زورلارساق سونات بیچیمینین "تئکرار سونوم" بؤلومونه، و نهایت ارککلرین دونیاسیندان چیخیب موللی’نین ذهنینه گیردیییمیز قاپانیش بؤلومونو ده سونات بیچیمینین "کودا[11]" (coda) بؤلومونه بنزه‌ده‌بیلریک.
گلک بئشینجی نه‌دنه. بیزیم «قیزیلجا قیامت علامتی» اولیسسئس باسیمینین قاپاغینا باخین. جیمز جویس و اولیسسئس کلیمه‌لریندن باشقا تک بیر حرف داها گؤرهجکسینیز: Norgunk’ون ن’سی. بئشینجی نه‌دن ده ایشته بو: اولیسسئس’ی اوغوز آتای عشقینه، اوغوز آتای’ی سئودیییمیز ایچین، اونون کیتابلارینی داها یاخشی آنلاماق، قوردوغو یاپیلاری نئجه قوردوغونو گؤرمک ایچین اوخومالیییق. چوخ قیسا عؤمرونده تورکجه‌نین ان ائتکیلی، ان سئودیییمیز کیتابلاریندان بعضیلرینی یازمیش، اوغوز آتای دا جیمز جویس’دن چوخ ائتکیله‌نمیش، اولیسسئس’ین و ناباکوو’ون سوندوغو تئکنیک اؤزللیکلری آلاراق قوردوغو اسکلتی، ائشسیز میزاحی و «تورکیه’نین روحویلا» دوناتاراق[12] ایلک رومانینی یازمیشدی. من، اولیسسئس’ین اوسلوب پارودیلرینی[13]، نقطه‌سیز ویرگول‌سوز بؤلومو، توهم تیئاتری، هملت و کیتابی مقدس گؤندرمه‌لرینی ایلک توتونامایانلار’دا اوخودوم و سئودیم. ایللر سونرا جویس’و دا “Norgunk” دئیه سلاملادیغیمیز، عینی ائتکی حتی اوزیندن یئر آلان و دونیانی ادبیات یولویلا داها یاخشی آنلاماغیمیزا بؤیوک قاتقیسی اولموش بو آدلاری بو کیتابین قاپاغیندا بولوشدوردوغوموز ایچین سئوینجلی‌یم.
[1] قادین و یا اوشاقلاردا ان اینجه سس، سسی بؤیله اولان صنعتچی.
[2] Stephen
[3] چلبی اولما دورومو و یا چلبیجه داورانیش. گؤرگولو، تربیه‌لی.
[4] چالغی. (فرانسیزجا instrument ).
[5] Molly
[6] ان کسکین ارکک سسی، سسی بؤیله اولان شارکیچی (ایتالیانجا tenore)
[7] Bloom
[8] چوخ لاف ائدیب تدیرگین (راحاتسیز) ائتمک.
[9] Mehmet Nemutlu
[10] اوچ آنا بؤلومدن اولوشان موزیکال بیر یاپی: بیر آچیقلاما (سونوم)، بیر گلیشمه و بیر یئنیدن اؤزتله‌مه (تئکرار سونوم).
[11] (موسیقی) بیر پارچانی (و یا بیر حرکتی) سونونا قدر گتیرن بیر کئچیت.
[12] گؤز آلیجی شئیلر قوللاناراق گؤستریشلی بیر دوروما گتیرمک، سوسله‌مک.
[13] جیددی ساییلان بیر اثرین بیر بؤلومو و یا بوتونونو آلای آلاراق، بیچیمینی پوزمادان اونا بام‌باشقا بیر اؤزللیک وئررک بیچیمله اؤز آراسینداکی بو آیریلیقدان گولونج ائتکی یارادان بیر اویون تورو.
- ۹۸/۰۶/۲۶