متنلرآراسیلیق نه‌دیر؟

بو قیسا کسیم، سمن گزراوغلو یازدیغی بیر مقاله‌دن کؤچورولوب‌دور.

 

«متنلرآراسیلیق» نه‌دیر؟

ایکی یا دا داها چوخ متن آراسیندا گرچکله‌شن «بیر آلیش‌وئریش، بیر تور دیالوق یا دا سؤیله‌شیم بیچیمی» اولاراق ایفاده ائدیلن متنلرآراسیلیق قاورامی، هر متنین اؤزوندن اؤنجه‌کی اثرلردن ایزلر داشیدیغی، اونلاردان ائتکیله‌ندییی و بو ائتکیله‌نیشیمی اؤز اورژیناللیغیندا ساخلایاراق یئنی بیر متن انشاء ائتدییی گؤروشونه دایانیر. هر اثرین اؤزوندن اؤنجه‌کی اثرین محصولو اولدوغونو و یازما ائیله‌مینین اصلینده بیر «یئنیدن یازما» ایشی اولدوغونو ساوونان بو قورامدا، هر متن آچیق یا دا قاپالی بیر شکیلده اؤزوندن اؤنجه‌کی یاپیتلاردان ایزلر داشیر، دولاییسی‌یلا هئچ‌بیر متن اؤنجه‌سیندن تام باغیمسیز دئییلدیر.

میشل فوکونون گؤروشلری‌نین ادبیاتا نه دخلی وار؟

 

 

آشاغیداکی یازی حاجت تپه بیلیم‌یوردونون سوسیال بیلیم‌لر انیستیتوسو تورک دیل و ادبیاتی (آنلام‌بیلیم دالی) فاکولته‌سینده سونولان (2015) خیرالنسا توپچو آدلی اؤیرنجینین دوکترا تئزیندن کسیلیب کؤچورولموشدور. یازار میشل فوکونون اؤزنه و اقتدار آدلی اثرینده‌کی اقتدار و اؤزنه ایلیشکیسینی چوخ قیسا و ییغجامجا اؤزه‌تله‌یندن سونرا، بونلارین ادبیاتدا (اؤزلجه آنلاتی‌دا) و یازارین قونومونو سارسیدماسیندا نئجه رولو اولدوغونو آچیقلاییر.

میشل فوکو، 20جی یوز ایلده اؤزنه قونوسوندا ان سرت اله‌شتیریلری یاپان دوشونورلرین باشیندا گلیر. فوکو (2005)، اؤزنه و اقتدار آدلی سئچمه یازیلاریندان اولوشان اثرینده، اقتدار و اؤزنه ایلیشکیسینی آچیقلار. آراشدیرمالارینین آنا اکسه‌نین اقتدار دئییل اؤزنه اولدوغونو بلیرتن دوشونور، اؤزنه‌نین آنلاملاندیرما و اوره‌تیم ایلیشکیلرینی اینجه‌لمه‌سی سیراسیندا اونو اقتدارلا اولان باغینی فرق ائتدییینی سؤیلر. او، اقتدار قاورامی‌یلا اؤزنه‌یه نفوذ ائده‌بیلمک آدینا ایلگیله‌نیر. بو نقطه‌ده، سؤزو کئچن ایکی قاورام آراسینداکی ایلیشکی اؤزنه‌نین نسنه‌لشدیرمه سوره‌جینده اقتدار تانیمیندان نئجه فایدالاندیغی‌دیر. اقتدار ایلیشکیلرینین گون ایشیغینا چیخاریلماسی، قونوملارینین ساپتانماسی، اویغولانما نقطه‌لرینین بلیرله‌نمه‌سی اقتدارا دیره‌نیش نقطه‌لرینین ده آچیغا چیخماسی ساغلایاجاقدیر. فوکو، اوتوریته قارشیتی مجادله‌نین بعضی اورتاق نقطه‌لری اولدوغونو بلیرتیر. بونلاردان ایلکی بو تیپ مجادله‌لرین تک بیر اؤلکه‌یله سینیرلی اولمامالاری‌دیر. ایکینجی اولاراق، مجادله‌لرین اقتدارین دنه‌تله‌نمه‌ین و سورغولانمایان ائتکیلرینه یؤنه‌لیک گرچکله‌شدیرلیمه‌لی‌دیر. اوچونجو اولاراق سؤزو کئچن مجادله‌لر دوغوردان اقتداری اله‌شتیریرلر، سورونون چؤزوموندن چوخ آنارشیست بیر باخیش آچیسی‌یلا اقتداری هدف آلیرلار. دؤردونجو اؤزللیک اولاراق اوتوریته قارشیتی مجادله‌لرده بیرئیین قونومونون سورغولاندیغیندان بحث ائدیله‌بیلیر. بو مجادله‌لر بیرئیین فرقلی اولما حقینه صاحب چیخارکن اونو اؤز کیملییینه باغلایان قیسیتلایان هر تور عنصرا سالدیریرلار. بیرئی قاورامیندان گوج آلیب بونون بیر اوتوریته عنصرو اولاراق قوللانیلماسینا قارشی چیخارلار. بئشینجی اولاراق فوکو بیلگینین آیریجالیقلارینا قارشی یوروتولن بیر مجادله‌دن بحث ائدر. بیلگینین اقتدارلا اولان ایلیشکیسی، بو ایلیشکی نتیجه‌سینده بیر بیلگی امپراطورلوغو قورولماسی بو مجادله‌لرین بیر دیگر اورتاق اؤزللیکینی اولوشدورور. سون اولاراق ایسه، مجادله صاحبلرینین اؤزلرینه سوردوغو «بیز کیمیک؟» سوروسو، انسانلارین کیملییینی بیلیمسل اولاراق بلیرله‌ین آنلاییشین رددینی ایچَریر.

آنلاتی نه‌دیر؟ (باهار درویش‌جمال‌اوغلونون «آنلاتی‌بیلیمه گیریش» کیتابیندان)

بهار درویش‌جمال‌اوغلونون 2014ده یاییملانان چالیشماسی «آنلاتی‌بیلیمه گیریش»، تورکیه‌ده آنلاتی‌بیلیمین اؤنجوسو اولاراق آدلاندیریلابیله‌جک چالیشمالاردان بیری‌دیر. بو چالیشما، آنلاتینین تانیمیندان، آنلاتی‌بیلیمین تاریخ‌سل گلیشمه‌سینه، کلاسیک آنلاتی‌بیلیم مودللریندن مودرن آنلاتی‌بیلیم گؤروشلرینه اوزانان قاپساملی بیر بیلگی ییغینجاغی‌دیر. آشاغیداکی پاراگراف درویش‌جمال‌اوغلونون «آنلاتی»یا گؤره وئردییی تانیتیم، دیقت چکیجی و گؤز قاماشدیریجی بیر ایفاده‌دیر:

«گنل اولاراق اینسان‌اوغلونون تجروبه‌سینی شکیلله‌ندیرن ان تمل استراتژی اولاراق نیته‌له‌ندیره‌بیله‌جه‌ییمیز آنلاتی، بو اؤزللییی‌یله ائورنسل بیر بویوت داشیماقدا و هاردایسا بوتون بیلیم داللارینین مرکزینده یئر آلماقدادیر. سون ایللرده یاپیلان آراشدیرمالار، عقل یوروتمه‌یی ایلک اؤنجه آنلاتیلارین سوندوغو یاپی واسیطه‌سی‌یله اؤیرندیییمیزی گؤسترمک‌ده‌دیر. (...) بیلیندییی کیمی ادبیات، "ساده‌جه حیاتین یاتای دوزله‌مده (یانی اوخوجونو باشقا تورلو قارشیلاشمایاجاغی اولایلار، مکانلار و کیشی‌لرله تماسا کئچیرن) بیر اوزانتی‌سی دئییل، عینی زاماندا دیکئی دوزله‌مده (یانی اوخوجودا داها درین، داها کسکین و داها تام بیر تجروبه یاشادان) بیر اوزانتی‌سی‌دیر". بو آچیدان باخیلدیغیندا قورماجا آنلاتیلار، گرچک دونیانین قورغوسال بیر تمثیلینی سونان قورماجا دونیالار اولاراق گؤروله‌بیلیر.»

“Genel olarak insanoğlunun tecrübesini şekillendiren en temel strateji olarak nitelendirebileceğimiz anlatı, bu özelliğiyle evrensel bir boyut taşımakta ve neredeyse bütün bilim dallarının merkezinde yer almaktadır. Son yıllarda yapılan araştırmalar, akıl yürütmeyi ilk önce anlatıların sunduğu yapı vasıtasıyla öğrendiğimizi göstermektedir. (…) Bilindiği gibi edebiyat, ‘sadece hayatın yatay düzlemde (yani okuyucuyu başka türlü karşılaşamayacağı olaylar, mekânlar ve kişilerle temasa geçiren) bir uzantısı değil, aynı zamanda dikey düzlemde (yani okuyucuda daha derin, daha keskin ve daha tam bir tecrübe yaşatan) bir uzantısı’dır. Bu açıdan bakıldığında kurmaca anlatılar, gerçek dünyanın kurgusal bir temsilini sunan kurmaca dünyalar olarak görülebilir.”

Bahar DERVİŞCEMALOĞLU, Anlatıbilime Giriş, Dergâh Yayınları, İstanbul, 2014,  ss.59-60

آنالیتیک فلسفه نه‌دیر؟ ـ آنار جعفروو

مقاله قوزئی آذربایجان فیلسوفو آنار جعفروو قلمی ایله باکو تدقیقات اینستیتو سایتیندا یولکه‌نمیشدیر. اوخوناقلی و دقیق اولدوغونا گؤره اونو کؤچوروب بوردا قویماغینی دوشوندوم.

مقاله‌ده آنالیتیک فلسفه‌نین نه اولدوغو، هاردان و کیملر واسیطه‌سی ایله قورولدوغو دارتیشیلاراق سونوندا ایکی اؤرنک‌له آذربایجانین یازیلی دیلینده نه‌دن بیر بئله قاتماقاریشیقلیغا یول وئریلن مساله‌نین کؤکو آراشدیریلیر.

 

آنار جعفروو

باکی دؤلت یونیوئرسیته‌سینده تاریخ، آلمانیانین

Almaniyanın  و Heydelberq یونیوئرسیته‌لرینده ایسه

فلسفه تحصیلی آلیب. هایدئلبئرق یونیوئرسیته‌سینده فلسفه

دوکتورو (PhD) علمی درجه‌سی آلماق اوچون مودافعه ائدیب.

 

آنالیتیک فلسفه نه‌دیر؟

آنالیتیک فلسفه اون دوققوزونجو عصرین سونو ییرمینجی عصرین اوللرینده آوروپادا مئیدانا چیخمیش و موعاصیر دؤورون بیر چوخ مهم فلسفی جریان و مکتبلرینی اؤزونده احتیوا ائدن گئنیش بیر فلسفی ایستیقامتدیر. اگر بیز ییرمینجی عصرین فلسفه تاریخینه باخساق، اوندا گؤرریک کی، بو دؤورون فلسفی جریانلاری حاقیندا یازانلار اساسن ایکی گئنیش فلسفی ایستیقامتی بیر بیریندن فرقلندیریرلر: آنالیتیک فلسفه و کونتینئنتال فلسفه. آنالیتیک فلسفه‌یه منطیقی آتومیزم، منطیقی پوزیتیویزم، اوکسفورد دیل فلسفه‌سی کیمی جریانلار، کونتینئنتال فلسفه‌یه ایسه فئنومئنولوگییا، ائکزیستئنسیالیزم، هئرمئنئوتیکا، پوستمودئرنیزم و س. کیمی جریانلار عایید ائدیلیر. بو فلسفی جریانلارین هر بیری اؤزونده بیر نئچه فلسفی مکتبی احاطه ائدیر کی، اونلارین دا آدی ییرمینجی عصر فلسفه تاریخینه یاخشی معلوم اولان مشهور فیلوسوفلارین فعالیتی ایله باغلیدیر. طبیعی کی، بیر مقاله‌ده بو فیلوسوفلارین یارادیجیلیغی و اونلارین آدلاری ایله باغلی اولان مکتب و جریانلار باره‌ده اطرافلی معلومات وئرمک سادجه مومکونسوزدور. و منیم بو مقاله‌ده‌کی مقصدیم همین فیلوسوفلار و اونلارین آدلاری ایله باغلی اولان مکتب و جریانلاری آیری‌آیریلیقدا نظردن کئچیرمک ده دئییل. مقاله‌ده اساس مقصد آنالیتیک فلسفه‌نین مهم خوصوصیتلریندن بحث ائتمکدیر. بوندان علاوه، مقاله‌نین سون حیصه‌سینده – آنالیتیک فلسفه‌نین مهم خوصوصیتلری گؤستریلدیکدن سونرا – اونون آذربایجاندیللی فلسفه‌یه نه وئره بیله‌جگی ایله باغلی سوالا جاواب وئرمه‌یه چالیشمیشام.

اؤزللیکسیز آدام ـ بیرینجی باسقیسیندا چئویرمنی طرفیندن تانیتیمی

«من نیته‌لیکسیز آدامام، ساده‌جه کیمسه بونون فرقینده دئییل. بوتون یاخشی، بیچیمسل دویغولارا صاحیبم، نئجه داوراناجاغیمی البته بیلیرم، آمما ایچ‌سل اؤزدشله‌شمک یوخ.» (1928) موزیل

فرانز کافکا، جیمز جویس و هرمن بروخ ایله بیرلیکده ییرمینجی یوز ایلین رومانینین بؤیوک اوستالاری آراسیندا یئر آلان اوتریشلی یازیچی روبئرت موزیل (1942ـ1880)، 1921 ایللریندن باشلایاراق اؤلونجه‌یه قدر نیته‌لیکسیز آدام اوزرینده همن هر گون چالیشمیش و رومانین ایلک کیتابی 1930دا، اوچونجو کیتابی ایسه 1933ده یاییملانمیشدیر. تاماملانمادان قالان دؤردونجو و سون بؤلومو یاییملانماسی ایسه آنجاق آرادان هاردایسا ییرمی ایله یاخین بیر سوره کئچدیکدن سونرا گرچکلَشه‌بیلمیشدیر. نیته‌لیکسیز آدام، گرچک آنلامدا بیر چاغ و کئچیش دؤنَمی رومانی‌دیر. یازیچی طرفیندن «ایمپکرالیا» دئیه آدلاندیریلان، گرچکده 19جو یوز ایلین سونوندا و 20جی یوز ایلین باشیندا آرتیق چؤکوش سوره‌جینه گیرمیش اولان اوتریش ماجاریستان ایمپاراطورلوغونو سیمگه‌لَین بیر اؤلکه‌ده موزیل، مودئرنیزم سوره‌جینده‌کی بیر توپلومون و بیرئیین توم چالخالانتیلارینی سرگیله‌مه‌یی آماجلار. بو چالخانتیلار، رومانین باش کیشیسی، یعنی «نیته‌لیکسیز آدام» اولان اولریخ‌ین کیملییینی آراجلیغی‌یلا سرگیله‌نیر. اولریخ، بیر آیاغی‌یلا اسکی‌ده، اؤته‌کی آیاغی‌یلا یئنی‌ده دورماقدادیر. بوتون سورون، اونون بو کئچیش قونومونون دوغال سونوجو اولان چلیشکیلرین اوسته‌سیندن گلیب گلمه‌یه‌جه‌یی سوروسوندا اوداقلانیر. نیته‌لیکسیز آدام اولریخین کیشیسل چاتیشمالاری آراجلیغی‌یلا آوروپانین بیرینجی دونیا ساواشی‌یلا بیرلیکده باشلایان تینسل چؤکوشونو آنلاتان موزیل، گله‌نکسل ترزدن اوزاقلاشاراق، رومانین اولایلاری آنلاتیم هؤرگوسویله ده اوخوجونو شاشیردیر. یاشانان بونالیمی اله آلیش و آختاریش ترزی ایله چاغداش ادبیاتین باش یاپیتلاریندان بیری اولاراق قبول ائدیلیر.

یوز ایللیک یالنیزلیق

چئوریسینی سئچکین سئلوی‌نین یاپدیغی جان یایینلاری 2005 تاریخلی 27جی باسقیسینین آرخا قاپاغیندا قارسیا مارکئزین آغزیندان بو سؤزلر یئر آلماقدادیر:

«یوز ایللیک یالنیزلیق‌ی یازماغا باشلادیغیمدا، اوشاقلیغیمدا منی ائتکیله‌میش اولان هر شئیی ادبیات آراجلیغی‌یلا آختارابیله‌جه‌ییم بیر یول بولماق ایسته‌ییردیم. چوخ قسوه‌تلی قوجامان بیر ائوده، تورپاق یئین بیر باجی، گله‌جه‌یی سئزن بیر بؤیوک‌آنا و موتلولوقلا چیلغینلیق آراسیندا آیریم گؤزائتمه‌ین، آدلاری بیر اؤرنک بیر ییغین قوهوملوق آراسیندا کئچن اوشاقلیق گونلریمی صنعت‌سل بیر دیلله آردیمدا بوراخماقدی آماجیم. یوز ایللیک یالنیزلیق‌ی ایکی ایلدن داها قیسا بیر سوره‌ده یازدیم. آمما یازی ماشینیمین باشینا اوتورمادان اؤنجه بو کیتاب حقینده دوشونمک اون بئش، اون آلتی ایلیمی آلدی. بؤیوک‌آنام، ان آجیماسیز شئیلری، قیلینی بیله قیپیردامادان، سانکی یالنیزجا گؤردویو شئیلریمیش کیمی آنلاتیردی منه. آنلاتدیغی اؤیکولری بو قدر دَیرلی قیلان شئیین، اونون دویغوسوز تاوری و ایمگه‌لرینده‌کی زنگینلیک اولدوغونو قاورادیم. یوز ایللیک یالنیزلیق‌ی بؤیوک‌آنامین ایشته بو یؤنته‌مینی قوللاناراق یازدیم. بو رومانی بؤیوک بیر دیقت و کئیفله اوخویان، هئچ شاشیرمایان سیرادان اینسانلار تانیدیم. شاشیرمادیلار، چونکو من اونلارا حیاتلاریندا یئنی اولان بیر شئی آنلاتمامیشام. کیتابلاریمدا گرچکلییه دایانمایان تک جومله بولمازسینیز.»

Çevirisini Seçkin Selvi'nin yaptığı Can Yayınları 2005 tarihli 27. baskısının arka kapağında García Márquez'in ağzından şu sözler yer almaktadır:

"Yüzyıllık Yalnızlık'ı yazmaya başladığımda, çocukluğumda beni etkilemiş olan her şeyi edebiyat aracılığıyla aktarabileceğim bir yol bulmak istiyordum. Çok kasvetli kocaman bir evde, toprak yiyen bir kız kardeş, geleceği sezen bir büyükanne ve mutlulukla çılgınlık arasında ayrım gözetmeyen, adları birörnek bir yığın hısım akraba arasında geçen çocukluk günlerimi sanatsal bir dille ardımda bırakmaktı amacım. Yüzyıllık Yalnızlık'ı iki yıldan daha kısa bir sürede yazdım. Ama yazı makinemin başına oturmadan önce bu kitap hakkında düşünmek on beş, on altı yılımı aldı. Büyükannem, en acımasız şeyleri, kılını bile kıpırdatmadan, sanki yalnızca gördüğü şeylermiş gibi anlatırdı bana. Anlattığı öyküleri bu kadar değerli kılan şeyin, onun duygusuz tavrı ve imgelerindeki zenginlik olduğunu kavradım. Yüzyıllık Yalnızlık'ı büyükannemin işte bu yöntemini kullanarak yazdım. Bu romanı büyük bir dikkat ve keyifle okuyan, hiç şaşırmayan sıradan insanlar tanıdım. Şaşırmadılar, çünkü ben onlara hayatlarında yeni olan bir şey anlatmamıştım. Kitaplarımda gerçekliğe dayanmayan tek cümle bulamazsınız."

1922ده بیر «یولیسسئس»، 1984ده بیر باشقا «یولیسسئس»/ انیس باتور

انیس باتور، نوزاد ارکمن چئویردیی «یولیسسئس» رومانینا یازدیغی «آرخا سؤز»

 

آرخا سؤزو

 

 

1922ده بیر «یولیسسئس»، 1984ده بیر باشقا «یولیسسئس»

 

 

ییرمینجی یوز ایلین ایلک یاریسیندا یاییملانان اوچ «آنیت رومان»، مودئرن آنلاتینین چهره‌سینی بلیرله‌دی: پروست‌ون «ایتیریلمیش زامان آردیندا» آدلی 7 جیلدلیک کیتابی اوسلوب فرقلیلییی ایله اولدوغو قدر روحسال چؤزومله‌مه‌لرینین درینلییی ایله ده دارتیشیلماز بیر ائتکی یاپدی چاغداشلاریمیز اوزرینده؛ موسیل^[1]ین یاریم یوز ایله یاخین بیر سوره اوزرینده چالیشدیغی و بیتیرمه‌دن اؤلدویو «نیته‌لیکسیز آدام» باشلیقلی رومانینین یاییملانمامیش تاسلاق (پیش‌نویس) بؤلوملرینین بیرنئچه مین صفحه‌لیک بیر یوماق اولوشدوردوغونو آچیقلادی یایینچیلاری؛ جویسون ایلک کز 1922ده باسیلان «یولیسسئس»ی ایسه کلمه‌نین تام آنلامی ایله، تک باشینا «کولتور دئوریمی» ائتکیسی یاراتمیش بیر رومان اولدو. سون 50 ایل ایچینده، یالنیز باتی دونیاسیندا دئییل، دونیانین پک چوخ اؤلکه‌سینده، دیل و ایفاده دوزله‌مینده، پئرسپئکتیو و جرئت دوزله‌مینده بو اوچ رومانین قاچینیلماز چیخیش نقطه‌لری اولاراق دیَرله‌ندیریلدیکلری گؤرولدو. جویس‌ون «یولیسسئس»ینین بو اوچ رومان آراسیندا بیله آیریجالیقلی بیر یئر توتدوغو بیلینیر: یالنیزجا رومانچیلارین دئییل، باشدا شاعرلر اولماق اوزره توم یازینئرلرینین (ادبیات‌چی‌لارینین) «موتلو قاراباسانی» اولموشدور، چیخار چیخماز. شاعرین و یازارین، دیل و آنلاتیم سورونلاری ایله یاشادیغی اوز اوزه مجادله‌ده بؤیوک بیر قیریلما اولوشدورموشدور «یولیسسئس»؛ اؤته یاندان، بیر باشقا بویوت داها قازانمیشدیر اؤزگونلویو ایله: بوگونه دک یاییملانمیش اولان رومانلار آراسیندا، اوزرینه ان چوخ دئنمه و الشتری یازیسی یایملانان، ان چوخ اینجه‌لَمه قونوسو ائدیلن یاپیت اولموشدور. توم زورلوقلارا قارشین، بیرچوخ دیله چئوریلن «یولیسسئس»ین سون بؤلومو یئنی درگی[2]نین «بیلینج آخیشی» اؤزل ساییسیندا، جویسا ایشیق توتان بیرنئچه یازینین ائشلییینده یاییملانمیشدی. تورک اوخورو «یولیسسئس»ی پک تانیمیر گرچی، آمما جویسون یابانجیسی دئییل بوتون بوتونه: «صنعتچی‌نین گنج بیر آدام اولاراق پورترئسی»، موراد بلگه[3]نین یئتکین چئوریسی ایله دیلیمیزه قازاندیریلمیش، یازارین «دوبلینئرز[4]» آدلی تک اؤیکو کیتابیندان یاپیلمیش ایکی آیری درلمه کیتاب حالینده یاییلملانمیش، سلجوق یؤنل[5] ده تک اویونو «سورگونلر»ی دیلیمیزه آختارمیشدی.

 

یولیسسئس‌ین چئوریسینه یازیلان اؤن سؤزوندن بیر پارچا / انیس باتور

"یولیسسئس"ی چئویرمه‌یه قالخماق باشلیباشینا بیر چیلغینلیق؛ یاییملاماغا، داها دوغروسو چئویرتمه‌یه قالخیشماق دا اؤیله؛ یا، چئوریلمیش، یایینا حاظیر ائدیلمیش "یولیسسئس" ایچین بیر اؤن‌سؤز یازماغا قالخیشماق؟ بونون بیردن آرتیق تهلوکه‌سی وار: اؤنجه "حد" سورونو گلیر. جویس'ون شوبهه‌سیز بوغ آلتیندان یورومو، "یوز ایل بویونجا اله‌شتیرمن‌لرین و آکادئمیسین‌لرین باشینا بلا کسیلمک" یولونداکی اؤن‌گؤروسو گرچک‌له‌شدی، بیلیریک: سایسیز اینجه‌لَمه، آراشدیرما، چؤزومله‌مه ایله مودئرن زامانلارین اوزرینده ان چوخ باش ازن کیتابی اولما عنوانینی قازاندی بو رومان؛ داهاسی، چاغین فتیش رومانی حالینا گلدی، یاییملانیر یاییملانماز. بونجا بیلیرکیشی، اوزمان، اله‌شتیرمن وارکن منیم بیر اؤن‌سؤز قلمه آلیشیمین چوخ یالین بیر نه‌دنی اولدوغونو آنیمساتماق ایسته‌ییرم: "یولیسسئس"ین یاییملانما سوره‌جینی باشلادان اولوشومون قیویلجیمی، قراری، جرأتی، اونو نئجه آدلاندیرماق آدلاندیرالیم، یؤنله‌ندیریجیسی قونوموندا اولدوغوم بیر قورومون قورولوندان (هیئت مدیره‌سیندن) گلمیشدی ـ بئله بیر حق بوندان تانیندی منه، بو حقی قوللانماقدا ساقینجا گؤرمه‌دیم. بیر ده، بلکه اکله‌مک گرکیر، بیرآز کیمسه یوکون آلتینا گیرمک ایسته‌مه‌دییی ایچین، بیرآز دا نوزاد ارکمن'ین دیله‌یینه اویاراق، "یولیسسئس"ین رئداکسیونونو اوستله‌نمک، اونو یایینا حاظیرلاماق دوروموندا قالدیم: چئویرمنینی سایمازساق، رومانین تورکجه "وئرسیون"ونو یاخشی تانییان اوخور، "هله‌لیک" منم.

یولیسسئس / جیمز جویس / چئویرئن: نوزاد ارکمن

یولیسسئس

جیمز جویس

چئویرئن: نوزاد ارکمن

"جویس، یولیسسئسی یازارکن، ایلک اولماسا بیله، یئنی بیر یازینسال بیچیم قوللانماق ایسته‌میشدیر. دوبلینده، 1904 ایلینده یاشایان اورتانین آلتینداکی صینیفدن کیشیلری آلمیش، هازیران (خرداد) آیینین باشلانقیجینداکی بیر گون بویونجا، ساده‎‌جه نه‌لر یاپمیش اولدوقلارینی دئییل، نه‌لر دوشونموش اولدوقلارینی دا آنلاتمیشدیر. "منه ائله گلیر کی، جویس، شاشیرتیجی بیر باشارییلا، سورکلی اولاراق دییشن کالئیدوسکوپیک بیلینج ائکرانیندا، هم سیرادان ملزَمه‌نی، هم ده لاپ درینلرده‌کی (بیلینج‌آلتی) ملزمه‌نی یانسیتابیلمیشدیر." بو سطرلر بیر اله‌شتیری یازیسیندان دئییل: یارغیج (قاضی) جان م. وولسئی[1]ین، 8 آرالیق 1933 گونو، آب‌د[2] (آمئریکا بیرله‌شیک دؤلت‌لر) حکومتینین "موستهجنلیک گرکچه‌سی ایله توپلاتما قراری آلدیغی یولیسسئس ایچین وئردییی قراریندان‌دیر. "یولیسسئس بیر یولچولوق. (...) هامیمیزین یاشام ماجراسینی سیمگه‌لَین بیر تینسل ـ تنسئل یولچولوقدور بو. "یولیسسئسی چئویرمک ده بیر یولچولوقدور ـ هئچ بیتمیجک. او تانیمسیز لابیرئنت‌ده (دهلیز) آجیماسیز دئولرله قاپیشماق، فتتان دنیزقیزلارییلا اویناشتیم، دوبلین اینسانلارییلا نه اویونلار اوینادیم، کئچیدلری ایله یولداش اولدوم، جویسون یولوسئسینی دینله‌دیم ده دینله‌دیم، بیر مِستر بلووم[3] اولوب چیخدیم." بو سطرلر ده "یولیسسئس"ی "تورکجه"یه چئویرن نوزاد ارکمندن. قیرخ ایلدیر سورن بو یولچولوق، بیتدی نهایت. گرچک بیر "کلاسیک" (هرکسین بیلدییی، کیمسه‌نین اوخومادیغی) نهایت تورکجه‌ده: شیمدی یازینین چئوریسی بورادا: ایشی گوجو بواخیب اوخویاجاقلار ایچین!

بونلاری "انیس باتور" کیتابین "اؤن‌سؤز"ونده یازمیش!

---

[1]  John M. Woolsey

[2] ABD

[3] Mr. Bloom

درین ائکولوژی 2

درین ائکولوژی‌یه گؤره یئراوزونده‌کی جانلی و یا جانسیز، دوغانین پارچاسی اولان هر عنصر، وارلیغینین دیَری آچیسیندان دوغادا عینی حقلره و ایمکانلارا صاحب‌دیر. بو اؤزللییی ایله بودیزم و تاویزم کیمی دوغو دینلرینین اؤیره‌تیلرینه پارالئللیغی سؤز قونوسودور. یئراوزونده‌کی توم وارلیقلارین عینی صفده توپلانماسی، بیر داشا، بیر آغاجا، بیر آخار سویا، بیر حیوانا وئریلن دیَرله بیر اینسانا وئریلن دیَرین ائشیتلییی درین ائکولوژی حرکتلرینه "میستیک" بیر یان قاتماقدادیر (چوچئن، 2011).

درین ائکولوژی آنلاییشی، دوغانین اؤزلویوندن بیر دیَر داشیدیغینی ایره‌لی سورر و بو ندنله دوغایا ضرر وئره‌بیلجک هر تورلو صنعتی گلیشمه‌نی ایکینجی پلانا آتار. بو باخیش آچیسی ایله عینی اولان لاوپولدون "تورپاق اخلاقی" فیکرینه گؤره "گونلوک یاشامین بییوتا[1]نین ساغلیغینا گؤره دوزنله‌نمه‌سی، چئوره ساغلیغینا ضرر وئرجک هر تور داورانیشین یاساقلانماسی گرکیر" (اؤزداغ، 2011: 30). یاپیلاجاق اولان هرهانکی بیر شئی دوغانین دواملیلیغینی، گؤزللییینی و بوتونلویونو قورویورسا دوغرو، عکسی حالدا یانلیشدیر.

دوغانی مرکز قبول ائدن و زامان زامان "اینسان" علیهینه سؤیلَمه واران گؤروشلره ده صاحب اولان درین ائکولوژی‌یه چئشیتلی الَشتیریلر یؤنَلتیلمکده‌دیر. اصلینده "درین" اولاراق آدلاندیریلان گؤروشون یوزئیسل اولدوغو؛ چوخ آرتیق اکلکتیزمه[2] معروض قالدیغی و بو ندنله "پوتپوریگی[3]" آندیران بیر یاپی اوزرینده یوکسلدییی؛ نوفوس اوزرینده دوراراق اصیل سورون اولان تؤکَتیم ائشیتسیزلییینی گؤرمزدن گلدییی کیمی الَشتیریلر بونلاردان بعضیلریدیر (یایلی و چئلیک، 2011: 375).

درین ائکولوژی گؤروشو، هر نه قدر اینسان علیهینه و اینسانی دوشونمکدن و اونون چیخارلارینی گؤز اؤنونده توتماقدان بحث ائتمه‌سه ده یئنه اینسانی مرکزه آلان اؤرتولو نیتی دیقتی چکمکده‌دیر. مئللور[4]، قونویلا ایلگیلی اولاراق درین ائکولوژی‌نین اؤزونو گرچکلشدیرمه ایلکه‌سینین اینسان مرکزلی بیر موتیواسیون اولدوغونو دیله گتیریر. باشقا بیر دئییشله، دوغاداکی بوتون جانلیلارین ائشیت اولدوغو ادعاسینین، اینسانا عاید سوسیوپولیتیک کاتئقوریلرین دوغایا یانسیتیلماسی اولدوغونو ادعا ائدر (یاردیمجی، 2006: 72). بونون یانیندا "دوغانی قوروماق" سؤیلَمیندن حرکت ائدن درین ائکولوژی دوغانین اؤزو اؤزونو قورویابیلدییی گرچه‌یینی گؤز آردی ائتمکده‌دیر.  اصلینده دوغا مرکزچی سؤیلمه سیخی سیخی‌یا ساریلمیش حتا اینسان نوفوسونون دوغانین دوزنینه ضرر وئرمیجک سئوییه‌ده توتولماسی گرکدیییندن بحث ائتمیش اولسا دا درین ائکولوژی، اؤرتولو و ساخلی بیر یاپیدا "اینسان"ین چیخارلارینی گؤزائتمکده‌دیر.

دونیا اوزونده چوخ توپلولوق چئوره‌سل فلاکتلر و تخریباتلار نتیجه‌سینده یوخ اولموشدور و یوخ اولماقدادیر. آنجاق دوغا اؤزونو هر سفرینده یئنیله‌مَسینی بیلمیش و وارلیغینی دوام ائتدیرمیشکن گرچکله‌شدیردییی چئوره‌سل تخریباتدان هر دفعه‌سینده ضررلی چیخان اینسان اولور. پاسکالیا آداسیندا یاشانان تجروبه اؤنملی بیر اؤرنکدیر. پاسکالیا آداسیندا یاشایان توپلولوغون یاپدیغی چئوره‌سل تخریبات نتیجه‌سینده آدانی یاشاناماز حالینا گتیرمه‌سینین آردیندان آدادا جانلی اینسان قالماز. آنجاق اینسانلارین یوخ اولماسی نتیجه‌سینده پاسکالیا آداسی اؤز دوغال وارلیغینی و زنگینلییینی تکرار قازانیر[5]. گؤرولدویو اوزره دوغا اؤزونو ایییله‌شدیره‌بیلمکده‌دیر.  بو اؤرنکدن حرکتله درین ائکولوژی‌نین "اینسان یئرینه دوغا" و "هر شئی دوغا ایچین" تمل سؤیلم‌لرینین آردیندا گیزلی بیر اینسان مرکزچیلیک اولدوغونو سؤیلَمک مومکون گؤرونمکده‌دیر.  چونکو دوغا اؤز وارلیغینی هر جور دوام ائتدیره‌بیلمکده‌دیر. دوغانی تخریب ائتدییی ایچین ضرر گؤرن ایسه اینسانین اؤزودور. بو ندنله قورونماغا محتاج اولان اصلینده اینساندیر. درین ائکولوژی گؤروشو هر نه قدر دوغانی مرکزه یئرلشدیردییینی سؤیله‌سه ده اصلینده اینسانی قوروما هدفینی داشیدیغینی ایفاده ائتمک مومکوندور.

قایناق

---

[1] بیر بؤلگه‌ده‌کی بیتکیسل و حیوانسال یاشام

[2] eclecticism

[3] potpourri

[4] Mellor

[5] Belgesel için bk. (http://video.nationalgeographic.com/video/national-geographic-channel/fullepisodes/explorer/ngc-easter-island-underworld/). Detaylı bilgi için bk. (http://www.firochromis.com/paskalya/).

درین ائکولوژی 1 (مقاله‌دن بیر پارچا)

مودئرن توپلوملارین هیزلی صنایعلشمه و تئکنولوژیلشمه ایچریسینده، دوغانی هاردایسا یوخ سایان توتوملارینا قارشیلیق، اونو اؤن پیلاندا توتان یاخلاشیمی ایله درین ائکولوژی آخیمی اورتایا چیخار. درین ائکولوژی، اینساندان باشقا هر شئیین اینسانین قوللانیمیندا اولدوغو گؤروشونو رد ائدرک، اینسان مرکزچی بیر آنلاییشین عکسینه اینسانی دا دوغانین پارچاسی قبول ائدن داها بوتونجول بیر آلقی ایله دوغا مرکزچی آنلاییشی ساوونور.

درین ائکولوژی قاورامینی ایلک اولاراق ایسوئچلی بیلیم آدامی آرنئ نائسس[1] قوللانیر و درین ائکولوژی - سیغ [دایاز] ائکولوژی آیریمینی ایلک اولاراق 1972 ایلینده بخارست‌داکی "اوچونجو دونیانین گلَجیی کونفرانسی"ندا دیله گئتیریر (یایلی[2] - چئلیک[3]، 2011: 371). نوروئچلی فلسفه‌چی نائسس‌ین، سئسسیونس[4] ایله بیرلیکده اوزرینده چالیشاراق اولوشدوردوقلاری درین ائکولوژی‌نین ایلکه‌لری سکگیز نوکته‌ده توپلانماقدادیر.

1ـ یئر اوزونده‌کی اینسان و اینسان دیشی یاشامین یاخشی دورومدا اولماسی و گلیشمه‌سی اؤز باشینا [ئش آنلاملیلاری: ایچسل دیَر (intrinsic value)، دوغاسیندا بولونان دیر (inherent value)] دیَرلی‌دیر. بو دیَرلر اینسان دیشی دونیانین اینسان آماجلاری ایچین یارارلی اولوب اولمامالاریندان باغیمسیزدیر.

2ـ یاشام فورملارینین زنگینلییی و چئشیتلیلییی بو دیَرلرین گرچکله‌شدیریلمه‌سینه قاتقیدا بولونور و اؤز باشلارینا دا بیر دیَردیر.

3ـ یاشامسال گرکسینیملرینی قارشیلاماق دیشیندا اینسانلارین بو زنگینلییی و چئشیتلیلییی آزالتماغا حقلری یوخدور.

4ـ اینسان یاشامینین و کولتورلرینین گلیشیمی، اینسان نوفوسونون اؤنملی اؤلچوده کوچولمه‌سی ایله بیر آرادا اولابیلیر. اینسان دیشی یاشامین گلیشیمی داها کوچوک بیر اینسان نوفوسونو گرکدیریر.

5ـ اینسان دیشی دونیایا موجود اینسان موداخله‌سی آشیریدیر و بو دوروم هیزلی بیر شکیلده کؤتولَشمک‌ده‌دیر.

6ـ دولاییسی ایله پولیتیکالار دییشمه‌لیدیر. بو پولیتیکالار تمل ائکونومیک، تئکنولوژیک و ایدئولوژیک یاپینی ائتکیله‌مکده‌دیر. بو دییشیکلییین گرچکلشمه‌سی حالیندا اورتایا چیخان دوروم، موجود دورومدان درین فرقلی اولاجاقدیر.

7ـ ایدئولوژیک دییشیکلیک گئتدیکجه یوکسلن بیر یاشام استانداردینا باغلی قالماقدان چوخ، تملده یاشام نیته‌لییینی تقدیر ائتمه (اؤنَمینی آنلاماق) (ایچسل دیَر دوروملاریندا یاشاما) یؤنونده اولاجاقدیر. ایریلیک (bigness) و بؤیوکلوک (greatness) آراسینداکی فرقه ایلیشکین انگین بیر بیلینج اولوشاجاقدیر.

8ـ یوخاریدا آنلاتیلان نکته‌لره قاتیلانلار گرکلی اولان دییشیکلیکلری یئرینه گتیرمه‌یه اوغراشماقلا دوغرودان و یا دولایلی اولاراق یوکوملودورلر (شاکاجی، 2011: 192).

قایناق

---

[1] Arne Naess

[2] Yaylı

[3] Çelik

[4] Sessions

اکوفمینیزم 2 (مقاله‌دن بیر پارچا)

فئمینیست حرکتله اکولوژینین بیر آرایا گئتیریلمه‌سی ایله اولوشتورولان بیر دیسیپلین اولان اکوفمینیزم تئریمینی "1974’ده، قادینین باسقی آلتینا آلینماسی ایله دوغانین باسقی آلتینا آلینماسی آراسیندا آچیق باغلانتیلار گؤرن و فئمینیست حرکتین چئوره‌چی حرکت ایله بیرلشدیریلمه‌سینی ساوونان فرانسیز فئمینیست فرانچویسه د’قوبوننه[1]‌ لیتراتورا سوخموشدور" (چوچن[2]، 2011: 8) اکوفمینیستلره گؤره، "ارکگین قادین اوزرینده‌کی اگَمنلییی ایله اینسانین دوغا اوزرینده‌کی اگَمنلییی آراسیندا بیر باغلانتی واردیر. اونلارا گؤره، دوغانین تخریبیندن سوروملو اولان اینسان مرکزچیلیک دئییل، ارکک مرکزچیلیکدیر" (چوچن، 2011: 9). اکوفمینیزم و درین اکولوژی[i] گؤروشلری دوغا تخریباتینین سوروملوسو اولاراق فرقلی عنصرلاری ایشارت ائتمکده‌دیرلر. دوغا آچیسیندان باخاراق و دوغانی مرکزه آلاراق سؤیلم گلیشدیرن درین اکولوژی، چئوره‌سل سورونلاردان جینسییت آیریمی گؤزائتمکسیزین اینسانی سوروملو توتارکن؛ اکوفمینیزم ایسه آتا ارکیللییی سوروملو توتاراق اینسان مرکزچیلیک یئرینه‌ ارکک مرکزچیلییی چئوره‌سل سورونلارین باشلیجا ندنی اولاراق گؤرور. هر ایکی یاخلاشیمین دا واز کئچدییی و حسابا قاتمادیغی شئی بنزردیر. درین اکولوژی دوغال قایناقلارین آلدیریشسیزجا توکَتیلمه‌سینده و دوغانین تخریب ائدیلمه‌سینده پای صاحیبی اولانلاری آراشدیرمادان توپتانچی بیر آنلاییشلا حرکت ائتمکده‌دیر. بو ندنله شهرده یاشایان و گونلوک یاشامیندا قوللاندیغی آراجلارلا چئوره‌یه ضرر وئرن بیریسی ایله، بیر داغ کؤیونده یاشایان بیر اینسانین دوغانی تخریب ائتمه‌ سوچونون عینی قبول ائدیله بیلمه‌یه‌جَیی گؤز اؤنونه‌ آلینمالیدیر. بنزر بیر یاخلاشیمی مللور[3] دا نوفوس آرتیش اورانی ایله ایلگیلی اولاراق دیله گئتیرمکته‌دیر. او دا اینسانلارین چئوره‌یه ضرر وئریش اورانلارینی، توکَتیم مقدارلاری اوزریندن دئییل ده نوفوس آرتیش مقدارلاری اوزریندن دیَرلندیرمه‌نین یانلیش اولاجاغی قناعتینده‌دیر (یاردیمجی[4]، 2006: 73). اکوفمینیزم گؤروشونده ایسه دیقت چکن نوقطه دوغا تخریباتیندا سوروملونون ارکک اگمن توپلوم یاپیسی اولاراق قبول ائدیلمه‌سیدیر. بوراداکی اؤلچو ده درین اکولوژی‌ده اولدوغو کیمی آیریشدیریجیدیر و اکوفمینیزم‌ین، چئوره‌نین قورونماسی یؤنونده اوره‌تدییی سؤیلم دوغانی ساوونماقدان آرتیق آتا ارکیل یاپی‎‌یا سالدیرماغا یارایاجاق بیر آراج حالینی آلمیشدیر. دیگر یاندان اکوفمینیزم، توم قادینلاری چئوره کیرلیلییی و تخریباتینین دیشیندا توتاراق اونلارین تخریباتا معروض قالدیغینی سؤیله‌مه‌سی درین اکولوژی گؤروشونده اولدوغو کیمی کِنایی (مئتونیمیک) بیر آلقینین نتیجه‌سیدیر. ارکگی توم چئوره سورونلارینین سوروملوسو قادینی ایسه دوغا کیمی ائدیلگن و ایشلنمَیه مهتاج بیر نسنه اولاراق گؤرمک فیکری چوخ دا دوغرودان قبول ائدیلیر بیر گؤروش دئییلدیر. نئجه کی صنایع‌لشمه و قادینین ایش حیاتینا گیریشی ایله بیرلیکده قادینلارین دا داها چوخ چئوره‌سل سورونا یول آچان قرارلارین حتی اویقولامالارین آلتینا امضاء آتتیقلارینی گؤرمک مومکوندور. اکوفمینیزمه‌ گؤره، "چئوره سورونلارینین قادین سورونلاری حالینا‌ گلمه‌سینین و قادینلارین قوربانلیغینین ندنی آتا ارکیللییین قادین و دوغا آراسیندا یاخینلیق اولوشدوراراق هر ایکیسینی ده اوتوریته آلتینا آلماسیدیر. آتا ارکیللیک طرفیندن قادین و دوغانین ایکیلی سؤموروسو اکوفمینیزم‌ین تمل باخیش آچیسیدیر" (چتین[5]، 2005: 62). بورادا دقت‌دن قاچان شئی دوغانین یالنیزجا ارککلر طرفیندن سؤمورولدویو و تخریب ائدیلدییی وارساییمیدیر. قادینلارین دوغایا موداخله‌سینی یوخ سایان و گؤرمزدن گلن اکوفمینیزم، دوغایا موداخله‌نین قادین ارکک آیریمی اولماقسیزین اینسانلار طرفیندن یاپیلدیغینی یادسیماقدادیر. فئمینیزم آنلاییشینا گؤره قادینین سؤموروسو ارکک طرفیندن گرچکلشدیریلیرکن دوغانین سؤموروسو دا اونون اوزرینه‌ ییخیلماقدادیر. آنجاق بورادا قادینین یوخ ساییلماسی سون درجه یانلیشدیر. اکوفنیمیزه گؤره دوغا سؤموروسونون سونا ائرمه‌سی قادین سؤموروسونون سونا ائرمه‌سی ایله مومکون اولاجاقدیر. قادینین سؤمورو نسنه‌سی اولاراق گؤرولمه‌دییی بیر توپلومدا دوغا دا سؤمورو نسنه‌سی اولماقدان قورتولاجاقدیر. بو گؤروشه گؤره؛ اکوفمینیزم منطق‌سل آچیدان توپلومسال اکولوژی گؤروشویله اؤرتوشمکده‌دیر. توپلومسال اکولوژی، چئوره‌سل سورونلارین چؤزومونو، توپلومسال اولاراق حکم ائتمه‌ و سؤمورمه‌ آنلاییشیندان قورتولاراق داها قاتیلیمجی و ائشیتلیکچی بیر توپلومسال یاپینین اولوشتورولماسیندا گؤرور. اکوفمینیزم ده دوغانی سؤمورمک ایله قادینی سؤمورمه‌نین فرقلی شئیلر اولمادیغینی؛ ارککلرین قادین سؤموروسونه‌ سون وئرمک صورتی ایله دوغا سؤموروسونه‌ ده چؤزوم گتیره‌بیلجَیی فیکرینی ساوونور.

قایناق

---

[1] Françoise d’Equbonne

[2] Çüçen

[3] Mellor

[4] Yardımcı

[5] Çetin

---

[i] درین اکولوژی تئرمینینه باشقا بیر پوست‌دا آچیقلاما گله‌جک‌دیر.

ائکوفمینیزم

ائکوفئمینیزم 1970لرین قادین و چئوره آراسینداکی ایلیشکینین داها دا اؤنمسَندییی اورتامیندا، 1974ده Françoise d'Eaubonne طرفیندن قادینلارین دونیانی قورتارماق ایچین اؤندرلیک ائده‌جَیی ائکولوژیک دئوریمین آدی اولاراق اورتایا چیخمیشدیر. قادین و دوغا سورونلارینین ندنی اولاراق ارکک اگه‌منلییینی گؤرن ائکوفئمینیزم Ynestra King طرفیندن 1976دا توپلومسال ائکولوژی انستیتوسیندا (وئرمونت ـ آمریکا) گلیشدیریلمیشدیر.

Rosemary Radford، Susan Griffin و Carolyn Merchant اؤنده گلن یازارلار اولماسینا رغمن 1970لرده توتارلی بیر تئوری اولوشدورمامیشدیر، 1980Amherst, Massachusetts ده «دونیادا یاشام و قادین» آدلی کونفرانسدا حرکت حالینا گلمیشدیر، نوکلییئر و سیلاح قارشیتی حرکتلرده ساوونولموشدور.

1980لاردا آکتیویست قروپلار و کونفرانسلار ایله ائکوفئمینیزم یایغینلاشمیشدیر و آمریکاداکی کولتورل فئمینیستلر قادین و دوغانین بیرلیکده اؤزگورله‌شَجه‌یی دوشونجه‌سی ایله ائکوفئمینیزمه ائوریلمیشدیر. ائکوفئمینیزم زامانلا آمریکا، کانادا، قوزئی‌باتی آوروپا، هیندیستان و آووسترالیایا یاییلمیشدیر.

ائکوفئمینیزمین ایکی تمل ایلکه‌سی واردیر، بیرینجیسی قادین و دوغانین بیربیرینه تاریخسل اولاراق یاخین اولدوغو اؤنرمه‌سیدیر. ایکینجیسی ایسه آتااَرکیل کاپیتالیست سیستئمین قادینین و دوغانین سورونلاریندان سوروملو اولدوغو تثبیتی‌دیر. بونلارین دیشیندا ائکوفئمینیزم ایچین بلیرگین آیریملار بولونماقدادیر. توپلومسال ائشیتسیزلیکلرین ندنلرینی دیَرلندیرمه و اؤنریلن چؤزوملر باخیمیندان ائکوفئمینیزم باشلیجا دؤد آیری قولا آیریلمیشدیر: لیبئرال، توپلومسال، سوسیالیست و کولتورسل ائکوفئمینیزم.

قایناق

آینده‌ی نگران کننده در پیش‌روی آذربایجان

در صفحه‌ی 222 "کتاب دریاچه ارومیه" آمده است:

 

به نقل از اسکندر فیروز ریاست اسبق سازمان محیط زیست «ما از سرزمین‌های وسیع و لایقی برای حمایت و حفاظت از محیط‌زیست طبیعی و انسانی برخورداریم، ضمن آن که توان و پتانسیل بالایی برای تحقق بخشیدن به امر حفاظت داریم، اما از مهم‌ترین ویژگی و خصوصیت انسانی لازم، یعنی اعتقاد به حفظ محیط زیست و منابع طبیعی بی‌بهره‌ایم.» ما تجربه‌ی صرف اراده‌ی ملی برای برون‌رفت از شرایط سخت و نجات اکوسیستم‌های طبیعی را نداریم، لذا من‌بعد بایست در انتظار وضعیتی ناپایدارتر و آینده‌ای ناروشن برای منابع طبیعی و عرصه‌های تالابی این سرزمین باشیم. به طور قطع با چنین روند و رویکردی بی‌انگیزه در حفظ سرزمین، آذربایجان آینده‌ی نگران کننده‌ای در پیش‌رو دارد و روزهایی به مراتب سخت‌تر از خوزستان و ایلام را تجربه خواهد کرد.

به نقل از زهری (1963) نابغه‌ی بی‌بدیل گیاه‌شناسی و جامعه‌شناسی گیاهی فلسطینی، هیچ کشوری به اندازه‌ی ایران در سده‌ی گذشته طبیعت خویش را این چنین نیازرده و منابع طبیعی خود را به تاراج نبرده است، با این رویکرد و سابقه تاریخی، جهل و خودخواهی به ما اجازه نمی‌دهد تا حق حیات دریاچه ارومیه را محترم بشماریم. بنابراین ما پیش‌تر از آن‌که برای شناخت شرایط زیستی دریاچه ارومیه اقدامی انجام دهیم، سزاواریم جهت اصلاح طرز تفکرمان برای حفاظت از دارایی‌های منابع ملی، برنامه‌ریزی و اقدام نماییم و در این راستا چاره‌ای جز آغاز آموزش‌‎های جدی و بنیادین در سطح مدیریت‌های دولتی و ملی‌مان وجود ندارد.

 

این کتاب حاوی نتایج کنترل شده و پردازش یافته حاصل از مجموعه پایش‌های لیمنولوژیکی و بیولوژیکی پیکره اصلی و تالاب‌های اطراف دریاچه ارومیه می‌باشد، که به همت «شرکت مهندسین مشاور آبان‌پژوه»، «شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران» و «وزارت نیرو» تهیه و سال 1397 در تیراژ 1000 جلد توسط «انتشارات ایران‌شناسی» منتشر شده است.

مارسل پروست 10

مارسل پروست یازدیغی «ایتکین زامانینی ایزینده» رومانین ایلک پاراگرافی، روزا حاکمن چئوریسی ایله.

اوزون زامان، گئجه‌لری ائرکندن یاتدیم. بعضن، داها مومو سؤندورور سؤندورمز، گؤزلریم او قدر چابوک قاپانیردی کی، "یوخویا دالیرام" دئیه دوشونمه‌یه زامان بولامازدیم. آرادا یاریم ساعت کئچدیکدن سونرا دا، آرتیق یوخویا کئچمه واقتی گلدیی دوشونجه‌سی ایله اویانیردیم؛ هله الیمده ظن ائتدیییم کیتابی بوراخیب ایشیغیمی سؤندورمک ایستَردیم؛ آز اؤنجه اوخودوقلاریم حاققیندا فیکیر یوروتمه‌یه، اویورکن ده دوام ائدردیم، آمما فیکیرلریم بیرآز فرقلی بیر سئییر ایزلردی؛ کیتابدا سؤزو ائدیلن شئی، من ایمیشم کیمی گلیردی منه؛ بو بیر کلیسا دا اولابیلیردی، بیر دؤردلو ده، بیرینجی فرانچویس[1] ایله شارلکئن[2] آراسینداکی رقابت ده. بو فیکیر، اویانیشیمدان سونراکی بیرنئچه ثانیه بویونجا دا وارلیغینی سوردوروردو؛ منطقیمه آیغیری دوشمز، آمما گؤزلریمه چکیلمیش بیر پرده کیمی، مومون آرتیق یانمادیغینی فرق ائتمه‌می انگَللردی. آردیندان دا اؤنجه‌کی حیات‌دا وار اولان دوشونجه‌لرین روح کؤچوندن سونرا بیلینمز اولماسی کیمی، منیم ایچین آنلاشیلماز بیر حالا گلمه‌یه باشلاردی؛ کیتابین قونوسو مندن قوپاردی، اونو دوشونوب دوشونمه‌مکده سربست اولوردوم؛ عینی آندا، گؤرمه دویوما قاووشور، اطرافیمدا، گؤزلریمی، بلکه داها چوخ دا ذهنیمی دینله‌ندیرن، خوش بیر قارانلیق بولونجا چوخ شاشیریردیم؛ ذهنیم بو قارانلیغی صبیرسیز، آنلاشیلماز، گرچکدن قارانلیق بیر شئی اولاراق آلقیلاردی. ساعتین نئچه اولدوغونو ماراق ائدردیم؛ اوزاقدان دویدوغوم ترن دودوکلری، بیر اورماندا اؤتن قوشلار کیمی، مسافه‌لری وورغولار، ایسسیز قیرلارین انگینلییینی بَتیملردی، قیرین اورتاسیندا، یاخینداکی ایستاسیونا دوغرو خیزلی خیزلی ایره‌لیلَین یولچونو خیال ائدر، یئنی یئرلره، آلیشیلمادیق حرکتلرله، آز اؤنجه‌کی صحبته، کَندیسینه گئجه‌نین سس‌سیزلییینده هله ائشلیک ائدن، یابانجی لامپین آلتینداکی وداعلاشمالارا و یاخیندا یاشایاجاغی دؤنوش حضورونا بورجلو اولدوغو هیجان سایه‌سینده، ایزله‌دیی کوچوک یولون، حافظه‌سینه نقش اولاجاغینی دوشونوردوم.

---

[1] I. François

[2] Şarlken