شریف مردی

شریف مردی

یاییملانمیش کیتابلاریم:

1ـ قلمه‌قوزان، 1395
2ـ اولدوزلاردان بیری قایمیشدی، 1395
3ـ یول آیریجیندا یازیلمیش حیکایه‌جیکلر، 1395
۴- داغیتماغا دوغرو، ۱۳۹۹
ایمیلیم:
sharifmardi[@]gmail.com

۷ مطلب با موضوع «کیتاب تانیتیمی :: جیمز جویس ـ یولیسسئس» ثبت شده است

قونو اینسان‌دیر

(جیمز جویس و سیرادانلیق)

 

 

جیمز جویس، یولیسیز[1] باشلیقلی رومانیندا بیر اینسانین گونده‌لیک یاشامینی گولونج غریب و پارودیک اولاراق عینی حالدا بوتونلوکله گرچک نه‌دن‌لر و اولایلارا دایاناراق هومئر[2]ین آنلاتدیغی اودیسه[3]نین ترووا ساواشیندان سونرا اون ایل ایچینده (تانری‌لار وریندن) باشینا آچیلان اولایلارا باغلاییر. یانی ییرمینجی یوزایل‌ده (1904 ـ ژوئن‌ین 16سی) یاشایان 38 یاشلی آدامین بیرگونلوک یاشامینی صوبح دوروب قلیان‌آلتی یئدیییندن گئجه‌یاریسی آرغین یورغون ائوه دؤندویونه قدر اولوب بیتن اولایلاری (و دوشونجه‌لرینی) آنلاتاراق اودیسه‌نین اون ایللیک ماجراسی ایله قوشالاشدیریر. اودیسه عصیرلر اوزریندن کئچیب الیمیزده اولان پری‌لر دئولر و ایلاهه‌لرله باشباشا قالمیش اوسطوره‌دیر؛ لئوپولد بلوم[4] آنجاق نورمال بیر اینسان.

جویس دوغاچی توصیف‌لرله یاراتدیغی کاراکتئرین یاشامینا یاناشیب، باشینا گلن بوتون اولایلارین خیردالیقلاری و حتی دوشوندوکلرینه قدر بؤیوتج قویاراق ایزله‌ییجی‌نین قاباغینا بلیرلی بیر اینسان قویموش. لئوپولد بلوم (بیر گونده) نه ائدیب دوشونسه، یارادیجیسینین گؤزونون بیر اوجو اودیسه و ماجرالارینادیر.

بیرگونلوک اؤنمسیز گوندم اولایلاری اون‌ایللیک ائپیک ماجرالارا باغلاماق نه قدر داهییانه عینی حالدا گولونج و غریب اولسا دا، بئله بیر توتومون ایچینده اؤنملی مسأله واراولمالی‌دیر. مشهور باغلاردان بیری، لئوپولد بلوم ایله اودیسه، بیری دوبلینده اوبیریسی ایسه دنیزلری و اسکی یونان شهرلرینی بوتون ماجرالاری ایله گزینیب دولانارکن ائوده قالمیش ائش‌لری‌دیر: اودیسه‌نین ائشی پئنئلوپئ[5]، اودیسه‌نین دؤنمه‌یه‌جه‌یینه اینانیب سارایینا هجوم ائدن ائلچی‌لری ایله اوغراشمالی‌دیر؛ پئنئلوپئ ایللر بویو توخو توخوماقلا اؤزونو ائلچیلرین الیندن قوتاریب ائشینه وفالی قالیر. مالی[6]، لئوپولد بلومون ائشی، بلوم دوبلینده گزینرکن باشقا بیری ایله گؤروشوب ارینه خیانت ائدیر، گئجه‌یاریسیندان سونرا بلوم صوبحه یاخین ائشینین یانیندا یوخویا دالار دالماز، مالی اوزون‌اوزادی خیال‌یورویوشو ایله خیانت تئمالی لذت‌دولو چئشیتلی فانتئزی‌لر توخویوب دورور. پئنئلوپی‌نین توخو توخوماسی ایله خیانت‌دن قوتولماسی مالی‌نین خیانت‌له ایلگیلی خیال توخوماسی اؤرنک باغلاردان بیری‌دیر.

دوبلین کیمی قوجامان بیر شهرین ایچینده هر کیم اولابیله‌جک قدر سیردان بیر آدامین قارماقاریشیق دوشونجه‌لری ایله دولامباج ووروب ایکی قیران قاراپول ایچین چابالاماسینی، تاریخ بویو قالارغی و دَستانسی اولایلار آنیمساماسی ایله آنلاتماسی نه آنلام داشییابیلر؟ بئله بیر چابا هاردان قایناقلانیر؟ گرچکچی آچی ایله یاشامین وازکئچیلمز آنلارینی ائپیک آرغاجلا سیخیشدیریب معظم دونیا یاراتماقدا، جویس باشقا بوتون آماجلاری یانیندا اینسانی و شاید ده اخلاقی بیر آماج آردیندادیر.

جویس سیرادانلیغا اؤنم وئریر. روماندا سیرادان بیر اینسانین یاشامینی اوسطوره‌وی قهرمان قدر تاریخ بویو قالارغی ائدیر. قوردوغو حیماسه‌سینی اسکی یونان اوسطوره‌لرینه باغلاسا دا قهرمانلیق ائیلم‌لرله دئییل گونده‌لیک اؤنمسیزجه خیریم‌خیردا ایشلرله ائدیر. جویس هر بیرئیین یاشامینی اوسطوره‌وی کاراکتئر قدر اؤنملی بیلیر. بو اوزدن جویس بوتون تاریخ بویو مکمل بیر قهرمان اولاراق اودیسه و اونون ماجرالارینی سیمگه‌سل بزک کیمی بیر آدامین گونده‌لیک یاشامینی آنلاتماقدا قوللانیر و سیرادانلیقدان دَستانسی حیکایه یارادیر.

لئوپولد بلوم بیر بیرئی اولاراق بوتون اینسانلیق دونیاسیندان سئچیلمیش اؤرنک‌دیر. اینسان دونیاسینا بئله اینجه باخیشلا یاناشماق، یاشامین بوتون پارچالارینا اؤزَنیب اؤنم وئریب قایغیسیندا قالماقدان قایناقلانیر. جیمز جویس یاراتدیغی یولیسیز دونیاسیندا قونو، قاچیرتدیغی یئل‌دن توت یاشام ایچین چالیشیب پول قازانماقدان هابئله سئوگی ایله اینسانلیق قاورامیندان دانیشماغا قدر، اینسان‌دیر.

 

[1] Ulysses

[2] Hómēros

[3] Odysseus

[4] Leopold Bloom

[5] Penelope 

[6] Molly Bloom

  • شریف مردی

دوبلینلی‌لر جیمز جویسون اون‌بئش اؤیکوسونو ایچَرن و ایلک باسیمی 1914ده یاییملانان حیکایه کیتابی‌دیر. اؤیکولرده، 20جی یوز ایلین ایلک ایللرینده دوبلین و چئوره‌سینده یاشایان اورتاصینیف ایرلندلی‌لرین یاشانتیسی آنلاتیلیر.

1905ده جویس کیتابین ایلک کوپیاسینی بیر یایمچی‌یا گؤندردی، آنجاق کیتاب 1914ده یاییملاندی. بو ایللرین آراسیندا یازار کیتابین 18 کوپیاسینی 15 فرقلی یایین ائوینه گؤندردی. 1905ده بیر یاییمچی کیتابی باسماغی قبول ائتمیشدی، آنجاق Two Gallants [ایکی چاپقین (خانیم‌باز)] باشلیقلی اؤیکونون باسماغینی رد ائتدی. یاییمچی بو اؤیکودن باشقا، کیتابداکی بعضی بؤلوم‌لرین چیخارماسی ایچین جویسا باسقی ائتمه‌یه باشلادی. بو دوروما قارشی دوران جویس یئنه ده بعضی دییشیکلیکلری قبول ائتدی آنجاق یاییمچی بونا رغمن کیتابی باسماقدان وازکئچدی. یازار بونون اوزرینه کیتابینی باشقا یاییمچیلارا دا گؤندرمه‌یه باشلادی. (قایناق)

اوخویاجاغینیز باجیلار حیکایه‌سی دوبلینلی‌لر حیکایه توپلوسونون بیرینجی اؤیکوسو اولاراق، بیر کئشیشین اؤلدوکدن سونرا اونا و عاییله‌سینه یاخین اولان گنج بیر اوغلان کئشیشین اؤلومو ایله یوزئیسل ایلگیله‌نیر.

  • شریف مردی

اولیسسئس یوخسا اولیس (یولیسسئس) رومانینین اؤنه‌میندن دانیشماق منه توشمز. آرماغان اکیجی (جیمز جویس’ون نوزاد ارکمن’دن سونرا ایکینجی کره تورکجه‌یه چئویرن آدام) «اولیسسئسی نه‌دن اوخومالیییق؟» باشلیقلی یازیسینیندا سایدیغی نه‌دنلر. آرماغان اکیجی اؤز یازیسیندا بئش نه‌دن گتیرمیش! او بئشینجی نه‌دن ایسه باغلانیر اوغوز آتای’ین «توتونامایانلار» رومانینا! ییرمینجی یوز ایلین ان اونلو تورک رومانی. اوغوز آتای بو اونلو رومانی 1971ده آنا تئمی قورخو اولاراق یازمیش، دیری ایکن داها باسیلمایاجاق قالیر و کوته طرفیندن آلقیلانماز نظره گلسه ده آنجاق سونرالار دفعه‌لرله یاییملانان و ان چوخ ساتیلان رومانلاردان اولور.

توتونامایانلارین قونوسو: سلیم ایشیق’ین اینتیهار ائتدییینی اؤیره‌نن تورغوت اؤزبن، ایهمال ائتدییینی دوشوندویو آرخاداشینین کئچمیشینین ایزینی سورمه‌یه و سلیم’ین تانیدیغی اینسانلار آراجلیغی‌یلا اونو تانیماغا چالیشیر. هر اینسانا فرقلی بیر یؤنونو گؤسترن سلیم’ین گؤرونتوسو، تورغوت’ون بو اینسانلارا دانیشماسی سونوجو اوخوجونون و تورغوت’ون گؤزونده خصوصیت قازاناجاقدیر. روماندا بیر چوخ کیشی وار آمما هر بیری اصلینده سلیم’ین حایاتینداکی کیشیلردیر و توم آنلاتیلار سلیم اشیق’ی آیدینلاتیر. سلیم ایشیق «دوشونن و سورغولایان اینسان»ین سیمگه‌سی‌دیر و بو اوزدن «توتونامامیش»دیر. (تورکجه ویکی‌پئدیا-توتونامایانلار)

انیس باتور، نوزاد ارکمن چئویردیی «یولیسسئس» رومانینا یازدیغی «آرخا سؤز»

 

آرخا سؤزو

 

 

1922ده بیر «یولیسسئس»، 1984ده بیر باشقا «یولیسسئس»

 

 

ییرمینجی یوز ایلین ایلک یاریسیندا یاییملانان اوچ «آنیت رومان»، مودئرن آنلاتینین چهره‌سینی بلیرله‌دی: پروست‌ون «ایتیریلمیش زامان آردیندا» آدلی 7 جیلدلیک کیتابی اوسلوب فرقلیلییی ایله اولدوغو قدر روحسال چؤزومله‌مه‌لرینین درینلییی ایله ده دارتیشیلماز بیر ائتکی یاپدی چاغداشلاریمیز اوزرینده؛ موسیل[1]ین یاریم یوز ایله یاخین بیر سوره اوزرینده چالیشدیغی و بیتیرمه‌دن اؤلدویو «نیته‌لیکسیز آدام» باشلیقلی رومانینین یاییملانمامیش تاسلاق (پیش‌نویس) بؤلوملرینین بیرنئچه مین صفحه‌لیک بیر یوماق اولوشدوردوغونو آچیقلادی یایینچیلاری؛ جویسون ایلک کز 1922ده باسیلان «یولیسسئس»ی ایسه کلمه‌نین تام آنلامی ایله، تک باشینا «کولتور دئوریمی» ائتکیسی یاراتمیش بیر رومان اولدو. سون 50 ایل ایچینده، یالنیز باتی دونیاسیندا دئییل، دونیانین پک چوخ اؤلکه‌سینده، دیل و ایفاده دوزله‌مینده، پئرسپئکتیو و جرئت دوزله‌مینده بو اوچ رومانین قاچینیلماز چیخیش نقطه‌لری اولاراق دیَرله‌ندیریلدیکلری گؤرولدو. جویس‌ون «یولیسسئس»ینین بو اوچ رومان آراسیندا بیله آیریجالیقلی بیر یئر توتدوغو بیلینیر: یالنیزجا رومانچیلارین دئییل، باشدا شاعرلر اولماق اوزره توم یازینئرلرینین (ادبیات‌چی‌لارینین) «موتلو قاراباسانی» اولموشدور، چیخار چیخماز. شاعرین و یازارین، دیل و آنلاتیم سورونلاری ایله یاشادیغی اوز اوزه مجادله‌ده بؤیوک بیر قیریلما اولوشدورموشدور «یولیسسئس»؛ اؤته یاندان، بیر باشقا بویوت داها قازانمیشدیر اؤزگونلویو ایله: بوگونه دک یاییملانمیش اولان رومانلار آراسیندا، اوزرینه ان چوخ دئنمه و الشتری یازیسی یایملانان، ان چوخ اینجه‌لَمه قونوسو ائدیلن یاپیت اولموشدور. توم زورلوقلارا قارشین، بیرچوخ دیله چئوریلن «یولیسسئس»ین سون بؤلومو یئنی درگی[2]نین «بیلینج آخیشی» اؤزل ساییسیندا، جویسا ایشیق توتان بیرنئچه یازینین ائشلییینده یاییملانمیشدی. تورک اوخورو «یولیسسئس»ی پک تانیمیر گرچی، آمما جویسون یابانجیسی دئییل بوتون بوتونه: «صنعتچی‌نین گنج بیر آدام اولاراق پورترئسی»، موراد بلگه[3]نین یئتکین چئوریسی ایله دیلیمیزه قازاندیریلمیش، یازارین «دوبلینئرز[4]» آدلی تک اؤیکو کیتابیندان یاپیلمیش ایکی آیری درلمه کیتاب حالینده یاییلملانمیش، سلجوق یؤنل[5] ده تک اویونو «سورگونلر»ی دیلیمیزه آختارمیشدی.

 

"یولیسسئس"ی چئویرمه‌یه قالخماق باشلیباشینا بیر چیلغینلیق؛ یاییملاماغا، داها دوغروسو چئویرتمه‌یه قالخیشماق دا اؤیله؛ یا، چئوریلمیش، یایینا حاظیر ائدیلمیش "یولیسسئس" ایچین بیر اؤن‌سؤز یازماغا قالخیشماق؟ بونون بیردن آرتیق تهلوکه‌سی وار: اؤنجه "حد" سورونو گلیر. جویس'ون شوبهه‌سیز بوغ آلتیندان یورومو، "یوز ایل بویونجا اله‌شتیرمن‌لرین و آکادئمیسین‌لرین باشینا بلا کسیلمک" یولونداکی اؤن‌گؤروسو گرچک‌له‌شدی، بیلیریک: سایسیز اینجه‌لَمه، آراشدیرما، چؤزومله‌مه ایله مودئرن زامانلارین اوزرینده ان چوخ باش ازن کیتابی اولما عنوانینی قازاندی بو رومان؛ داهاسی، چاغین فتیش رومانی حالینا گلدی، یاییملانیر یاییملانماز. بونجا بیلیرکیشی، اوزمان، اله‌شتیرمن وارکن منیم بیر اؤن‌سؤز قلمه آلیشیمین چوخ یالین بیر نه‌دنی اولدوغونو آنیمساتماق ایسته‌ییرم: "یولیسسئس"ین یاییملانما سوره‌جینی باشلادان اولوشومون قیویلجیمی، قراری، جرأتی، اونو نئجه آدلاندیرماق آدلاندیرالیم، یؤنله‌ندیریجیسی قونوموندا اولدوغوم بیر قورومون قورولوندان (هیئت مدیره‌سیندن) گلمیشدی ـ بئله بیر حق بوندان تانیندی منه، بو حقی قوللانماقدا ساقینجا گؤرمه‌دیم. بیر ده، بلکه اکله‌مک گرکیر، بیرآز کیمسه یوکون آلتینا گیرمک ایسته‌مه‌دییی ایچین، بیرآز دا نوزاد ارکمن'ین دیله‌یینه اویاراق، "یولیسسئس"ین رئداکسیونونو اوستله‌نمک، اونو یایینا حاظیرلاماق دوروموندا قالدیم: چئویرمنینی سایمازساق، رومانین تورکجه "وئرسیون"ونو یاخشی تانییان اوخور، "هله‌لیک" منم.

  • شریف مردی

یولیسسئس

جیمز جویس

چئویرئن: نوزاد ارکمن

"جویس، یولیسسئسی یازارکن، ایلک اولماسا بیله، یئنی بیر یازینسال بیچیم قوللانماق ایسته‌میشدیر. دوبلینده، 1904 ایلینده یاشایان اورتانین آلتینداکی صینیفدن کیشیلری آلمیش، هازیران (خرداد) آیینین باشلانقیجینداکی بیر گون بویونجا، ساده‎‌جه نه‌لر یاپمیش اولدوقلارینی دئییل، نه‌لر دوشونموش اولدوقلارینی دا آنلاتمیشدیر. "منه ائله گلیر کی، جویس، شاشیرتیجی بیر باشارییلا، سورکلی اولاراق دییشن کالئیدوسکوپیک بیلینج ائکرانیندا، هم سیرادان ملزَمه‌نی، هم ده لاپ درینلرده‌کی (بیلینج‌آلتی) ملزمه‌نی یانسیتابیلمیشدیر." بو سطرلر بیر اله‌شتیری یازیسیندان دئییل: یارغیج (قاضی) جان م. وولسئی[1]ین، 8 آرالیق 1933 گونو، آب‌د[2] (آمئریکا بیرله‌شیک دؤلت‌لر) حکومتینین "موستهجنلیک گرکچه‌سی ایله توپلاتما قراری آلدیغی یولیسسئس ایچین وئردییی قراریندان‌دیر. "یولیسسئس بیر یولچولوق. (...) هامیمیزین یاشام ماجراسینی سیمگه‌لَین بیر تینسل ـ تنسئل یولچولوقدور بو. "یولیسسئسی چئویرمک ده بیر یولچولوقدور ـ هئچ بیتمیجک. او تانیمسیز لابیرئنت‌ده (دهلیز) آجیماسیز دئولرله قاپیشماق، فتتان دنیزقیزلارییلا اویناشتیم، دوبلین اینسانلارییلا نه اویونلار اوینادیم، کئچیدلری ایله یولداش اولدوم، جویسون یولوسئسینی دینله‌دیم ده دینله‌دیم، بیر مِستر بلووم[3] اولوب چیخدیم." بو سطرلر ده "یولیسسئس"ی "تورکجه"یه چئویرن نوزاد ارکمندن. قیرخ ایلدیر سورن بو یولچولوق، بیتدی نهایت. گرچک بیر "کلاسیک" (هرکسین بیلدییی، کیمسه‌نین اوخومادیغی) نهایت تورکجه‌ده: شیمدی یازینین چئوریسی بورادا: ایشی گوجو بواخیب اوخویاجاقلار ایچین!


بونلاری "انیس باتور" کیتابین "اؤن‌سؤز"ونده یازمیش!



[1]  John M. Woolsey

[2] ABD

[3] Mr. Bloom


  • شریف مردی

یولیسسئس...

ایللردیر جیمز جویس یازان "یولیسسئس/اولیس"ی گؤزله‌دیم؛ بیر چاره بولوب اونو نئجه اوخویاجاغیمدان اومید قیردیم (انگلیسجه متنینی تاپدیم دا، چالیشدیم دا، اوخویا بیلمه‌دیم)؛ منوچهر بدیعینی گؤزله‌دیم (1371دن بویانا هله ده کی وار باساجاق ترجومه‌سینی... باسمادی/ باسانمادی/ قویمادیلار) سونرا کسیم قیریق ترجمه‌لر اویان بویاندان اوخودوم، آمما اولمادی. بونلار هامیسی وار دا "یولیسسئس" یوخ! حتی 17جی بؤلومونو یایدی منوچهر بدیعی؛ آمما اونون اوخوماغیندا نه حظ! بوللو مقاله‌لر اوخودوم رومانا گؤره آنجاق اؤزو ائله‌بیل اوزاقدان، داغ باشیندا، دوروب گؤز وورور دا واریلماز اولموش.

ائشیتدیم "ناباکوف"و ترجمه ائدیب افغانستان چاپخانالاری طریقی ایله بیزه چاتدیران "اکرم پدارم‌نیا" "یولیسئسس"ین ترجومه‌سینه قالخمیش. بیرینجی جیلد ده بیر ایکی آیدیر چیخمیش! (آلت یازیسی و آچیقلامالاری چوخ اولدوغو ایچین آلتی جیلدده بیته‌جک رومان) آمما او دا ایرانا گلیب چیخمایاجاق! یاییمچی سؤز وئریب آلتی آیدان سونرا الکترونیک نوسخه‌سینی پولسوز اولاراق ایرانلی‌لارا وئرسین...

بونلار بیر درد اولاراق هردن قالخیب قاریشیب قایناشیب سونرا بیرآزدان (هله ده واریلماز اولدوغو عقله گلرک) ساکینله‌شیب.. اونودولوب. آمما...

تورکیه‌ده...

تورکیه‌ده آختاردیم؛ اوچ ترجمه بو روماندان وار! اونلارین بیریینه "انیس باتور" اؤن‌سؤز و آرخاسؤز یازمیش! اونو رئداکته ائتمیش! دئدیم نه گؤزل. ائله‌بیل "یولیسسئس"ین سونوندا اوخونولما زامانی گلیب چاتیر...

تورکجه چئورینی آراییب دوردوم. هئچ یئره الیم چاتمادی. نهایت کیفیت‌سیز و صفحه‌دیزیسی اولمایان بیر پی.دی.اف.ـه راستلادیم. اونو نئجه الدن وئریم؟ کاغاذا کؤچوروب کیتاب شکلینده صحافی ائله‌تدیردیم.

آمما دوغروسو بونون دا اوخوماغی او آرادیغیم حظی وئرمیر! ایستانبول تورکجه‌سی هله ده چتین (او دا بئله چتین بیر رومان ایچین)؛ چوخ آغیر گئدیر قاباغا... کیتاب دئییل (کیتاب شکلینده دئییل... دیزانی زادی یوخ! پرینت آلمیشام.. آمما)؛ لاتین الیفباسینا هله ده آلیشمامیشام. هرنه‌دن اویانا... چتین.


  • شریف مردی