اؤیکوجوک/ بیر اؤیکوجویون چؤزومو
اؤیکو
ژانری نقدر ده تانینمیش اولسا، شعردن سونرا ان چوخ اوخونان بو ژانری بیز اوقدر
تانیمامیشیق هله. بعضی‌لرینه اؤیکو رومانین بیر قیسمی و داها کیچیک رومانی اؤیکو سانانلار
دا وار. آمما رومان اؤزونه بیر ژانر اولورسا اؤیکو بوسبوتون بو ژانردان فرقلی و
اؤزگور بیر ژانردیر. رومانداکی اؤزه‌للیک‌لر اؤیکودن قات قات فرقلیدیر؛ هابئله
اؤیکوده‌کی اؤزه‌للیک‌لر! اؤیکونو چرچیوه‌سینی دوزگون باجاریب چیخارتماق رومان
گئدیشیندن داها چتین‌دیر. کاراکتئر بسله‌مک اؤیکوده گرکمیرسه رومانداکی کیمی،
چرچیوه‌لی شخصیت‌لریی اولمالی هر اؤیکونون.
بو آرادا اؤیکوجوک، آیاق اوستو یاشام تؤروندن تؤره‌نن
یوخسا اونون ملزومو اولان، یایغین ژانرا دؤنمک‌ده‌دیر؛ اؤیکودن آیریلالی.
«اؤیکوجوک» / «حیکایه‌جیک» / «مینیمال اؤیکو» / «چوخ قیسا اؤیکو» / «قیسا قیسا
اؤیکو» / «قیپ‌قیسا اؤیکو» / «سیخ اؤیکو» / «قیسا قورومجا» / «کیچیک اؤلچکلی
قورومجا» / «مثل» آدلارلا تانینماقدا اولان اؤیکو ژانری، گئنللیک‌له 500 سؤزجوکدن
آز یازیلاردیر. آنجاق سؤزجوک ساییسی بو ژانرا بیر بیچیم چرچیوه‌سی کیمیدیر و اوقدر ده سیخ دئییل.
اؤیکوجویون تمل قورولوشو، بیر اولای، بیر یئرده و بیر زاماندا اولماغی‌دیر [1].
بیر گولمه‌جه [جوک] کیمی بیر قونونو آچیقلار، بلکه بیر شوک کیمی اوخوجونو دا
شاشقین قویار.
اؤیکوجوک
ژانرینی تانیتدیرماق چالیشماسیندا حؤرمت‌لی دوستوم «رضا کاظمی»، «یئر اوزوندن
انسانلار سیلینمه‌یه کاش...» آدیندا اؤیکوجوک توپلوسونو فارسجادان چئویریبدیر. دونیا
ادبیتاتیندان 99 سئچیلمیش اؤیکو دئییلسه ده بو کیتابا، کیتابی ایچه‌رن اؤیکوجوکلر
آمریکادا «نیوتایمز» قزئتینده یاییلمیش اؤیکوجوکلردیر.
بو
کیتاب درله‌ییب چئویره‌نین اؤن سؤزو ایله باشلانمیش و 99 اؤیکوجوک دالبادال گلمیش‌دیر.
اینگلیسجه‌سی 55 سؤزجوکلو اولدوغوندان بئله بیر اؤیکوجوکلر یالنیز بیر لطیفه کیمی
اولاجاق‌میش قورولوش باخیمیندان، یانی بیر قونویا توخونوب کئچه‌بیلر. دوزو ده ائله
بودور: بیز 50 ـ 60 سؤزجوکلو بیر اؤیکوجوک‌ده اوردان بوردان دانیشماغا گیرمه‌مه‌لی‌ییک.
کیتابین
اؤیکوجوک‌لرینین فضاسی آمریکا یازارلارینین اولدوغوندان چوخلو هالیوود باسقی‌سی
آلتیندا اولوب و دئمک بیزیم کولتوره اویوشمایان بیریسی‌دیر! آنجاق چئویره‌نین
آماجی بو ژانری بیزلره تانیتدیرماق‌سا باجاریب دئمک. ایشی ده اوغورلو.
یئری
گلمیش‌کن آرتیرمالی‌یام «رضا کاظمی»نین ایشی ایله یاناشی «سمیه خیرخواه» دا ائله
بو کیتابی «دونیادان 55 سؤزجوکلو حیکایهجیکلر» آدی ایله چئویریب، آنجاق رضا
کاظمی چئویردییی اؤیکوجوکلر اوندان آرتیق‌دیر و باشقا اؤیکوجوکلر ده بو کیتابا
قاتمیش‌دیر.
آماجیم
بو یازیندان، ایکی کیتابی تانیتدیرماق‌دان سووای، بو ژانری تانیماق، بو ژانردا
چالیشماق، بو ژانرین اؤزه‌للیک‌لرینی اؤیرشمک‌دیر. بیر شعر کیمین اولماسا دا بیر
آن‌دا بیر یاشام پارچاسی، باجاریق‌لی آچیلارلا، بیر قورتوم سو کیمی بیر باشا ایچیب
اوخوماق آماجینا یئتیشمک اوچون یازیلان اؤیکوجوکلر دونیادان داد آلماغا اولوملو
اولار!
کیتابدا
گلن اؤیکوجوکلرین بیرینی آچیقلاسام:
[«کیشی
یاتاق اوتاغینا قاییداراق، ـ «سئوگیلیم گؤزه‌تله... ایچی دولودور» دئدی.
تختین
بالیشینا سؤیکنمیش قادین ـ «آروادین اوچوندور بو؟» دئدی.
ـ
«یوخ، حدیندن آرتیق ریسکی وار. بو ایشی اؤز آدامینا تاپشیراجاغام.»
ـ
«من نه جورم؟»
کیشی
گولومسهییب ـ «مزه‌لی‌دیر، آمما هانسی مایماق بیر خانیمی موزدلو قاتیل کیمی ایشه
گؤتورر؟» دئدی.
قادین
دوداق‌لارینی ایسلادیب توپانچانی کیشی‌یه ساری توتاراق، ـ «سنین آروادین!» دئدی.]
(گئجه ناغیلی/ جفری وایت‌مور/ یئر اوزوندن اینسانلار سیلنمه‌یه کاش..)
اینگلیسجه‌سی
55 سؤزجوکدن اولوشان بو اؤیکوجوک، تورکجه‌ده 60 سؤزجوک اولموش؛ نه ایسه بیر قونو
اوزره گئدن، بیر زاماندا و بیر یئرده اولوشان بو اؤیکوجوک، ایسته‌دییی قونودان
چیخمامیش، اؤیکوجویون سونلارینا قدر اوخوجونو تعلیق‌ده ساخلاییر و سون جومله‌سینده
ایسه گؤزل آیرونی یارانیر.
ایلک
جومله‌ده، «کیشی یاتاق اوتاغینا قاییداراق،» یازار، اوخوجونو کاراکتئرلرین خصوصی
دانیشیغا چاغیرماق ایسته‌ییر. «یاتاق اوتاغی» و «اوتاغینا قاییداراق» فعلی بو
دانیشیغین بیر اولای اورتاسیندا اولماسینی (بلکه سئکسدن سونرا) گؤستریر. نه ایسه
بو دانیشیق تعلیق دوروموندا اؤیکوجویون سونونا قدر آسیلی قالیر. و دانیشیق نه‌دن
گئدیر؟ کیمسه بیلمیر! کاراکتئرلرین دیالوگلارینی آنلاتیر کن؛ کیشی «یوخ، حدیندن
آرتیق ریسکی وار. بو ایشی اؤز آدامینا تاپشیراجاغام.» دئمک‌له بو تعلیقی هده‌لی
ائدیر و دورومو دهشته یؤنه‌لدیر؛ حال بوکی قاباقدان دا «تختین بالیشینا سؤیکنمیش
قادین ـ «آروادین اوچوندور بو؟» دئدی.» گؤستریر کیشینین یاتاق اوتاغیندا اولان
«سئوگیلی» کیشینین اؤز آروادی دئییلمیش. بو تعلیق سون جومله‌یه قدر اوزانیر و
اوخوجو هله ده بیلمیر نه‌لر اولور.
بو
دیالوگا بیر ده دیققت یئتیرسک:
تختین
بالیشینا سؤیکنمیش قادین ـ «آروادین اوچوندور بو؟» دئدی.
ـ
«یوخ، حدیندن آرتیق ریسکی وار. بو ایشی اؤز آدامینا تاپشیراجاغام.»
یاتاق
اوتاغیندا، تخت اوسته اولان «سئوگیلی» کیشی‌یه «ایچی دولو» بیر نسنه گؤستررک
«آروادین اوچوندور بو؟» سوروشور. بیز هله بیلمیریک بو نه‌دیر. آنجاق هر نه‌دیر
شوخلوق دئییل و «حدیندن آرتیق ریسکی وار» کیشینین دئییشینه گؤره. یازار آنلاتیدان
دییالوگا کئچمک‌له، آرتیق معلومات وئرمه‌دن باجارمیش ایلک یاراتدیغی تعلیقی
ساخلاسین و گئد گئده ایسه اونون هیجانینی آرتیرسین.
«کیشی
گولومسهییب ـ «مزه‌لی‌دیر، آمما هانسی مایماق بیر خانیمی موزدلو قاتیل کیمی ایشه
گؤتورر؟» دئدی.» جومله‌سینده‌دیر کی بیلینیر «یاتاق اوتاغین» خصوصی دانیشیغینین
قونوسو نه‌دیر. کیشی آروادینی اؤلدورمک اوچون «موزدلو قاتیل» آختاریر. و سون جومله‌ده،
«قادین دوداق‌لارینی ایسلادیب توپانچانی کیشی‌یه ساری توتاراق»، هر شئی بللی
اولور. «ایچی دولو» نسنه «توپانچا» ایمیش و بئلهلیکله «آروادین اوچوندور بو؟»
سورغوسونا جاواب وئریلیر. آنجاق ایشاردیغیم آیرونی بوردا یارانیر کی، کیشی
آروادینا خیانت ائدرکن، یاتاق اوتاغینداکی سئوگیلیسی (اویناشی) ایله اؤز آروادینین
قتلینه پلان تؤکه تؤکه، «تختین بالیشینا سؤیکنمیش» قادین کیشینین آروادی وریندن
اونون اؤلدورمه‌یینه مأموردور.
بوردا
ایکی آیرونی وار: 1ـ وضعیت آیرونیسی و 2 ـ کاراکتئر آیرونیسی.
ایلک
آیرونینی بئله آچیقلاماق اولار کی اؤیکوجویون باشلانیشیندان بئله نظره گلیر کی
کیشی اؤز آروادینا خیانت ائله‌ییر و هابئله اونون اؤلدورمه‌یینه دوشونور. نه ایسه
اؤیکوجویون سونوندا کیشینین آروادی اونون اؤلدورمه‌یینه قاباقدان پیلان
ساهمانلامیش ایمیش.
ایکینجی
آیرونی کاراکتئر آیرونیسی‌دیر. کیشینین اویناشی اولان «سئوگیلی» کیشینین یاتاق
اوتاغیندا « تختین بالیشینا سؤیکنیرکن» کیشی اونا ایسته‌دییی فیکیرین تهلوکه‌لی
اولماغیندان دئییر «یوخ، حدیندن آرتیق ریسکی وار. بو ایشی اؤز آدامینا
تاپشیراجاغام.» و قادین کاراکتئرده او جسارتی گؤرمور کی ایشی اونا تاپشیرسین. نه
ایسه سونوندا گؤرونور دقیقن ائله همن بو کاراکتئردی کی بو تهلوکه‌لی و «حدیندن
آرتیق ریسکی» اولان ایشه گؤتورولموشدور.
گؤرونور
اؤیکوجوک سؤزجوک سینیرینا رغمن اؤزونو اوقدر ده داردا گؤرمور و بؤیوک باشاری
قازانا بیلر. سؤزو اوزاتمادان آماجینا دا وارار؛ سونوندا اوخوجونو شاشیردا بیلر ده.
یوخسا خوش بیر خاطیره ایله باشباشا قویار اؤز اوخوجوسونو؛ و بونون گؤزللییی
بوندادیر کی بیر آن ایچینده بونلارین هامیسی اولوب بیتیر. باشاریلی اؤیکوجوک بیر
قورتوم سرین سو ایچمک کیمیدیر داغ هاوادا.
قایناقلار:
[1]
ـ ...، (1391) حکایه‌نین امکانلاری، اویغونلاشدیران: همت شهبازی، پردیس دانش یاییم
ائوی.
[2]
ـ ...، (1392) یئر اوزوندن انسانلار سیلینمه‌یه کاش...، درله‌ییب چئویرن: رضا
کاظمی، پردیس دانش یاییم ائوی.
