مودئرن توپلوملارین هیزلی صنایعلشمه و تئکنولوژیلشمه ایچریسینده، دوغانی هاردایسا یوخ سایان توتوملارینا قارشیلیق، اونو اؤن پیلاندا توتان یاخلاشیمی ایله درین ائکولوژی آخیمی اورتایا چیخار. درین ائکولوژی، اینساندان باشقا هر شئیین اینسانین قوللانیمیندا اولدوغو گؤروشونو رد ائدرک، اینسان مرکزچی بیر آنلاییشین عکسینه اینسانی دا دوغانین پارچاسی قبول ائدن داها بوتونجول بیر آلقی ایله دوغا مرکزچی آنلاییشی ساوونور.
درین ائکولوژی قاورامینی ایلک اولاراق ایسوئچلی بیلیم آدامی آرنئ نائسس[1] قوللانیر و درین ائکولوژی - سیغ [دایاز] ائکولوژی آیریمینی ایلک اولاراق 1972 ایلینده بخارست‌داکی "اوچونجو دونیانین گلَجیی کونفرانسی"ندا دیله گئتیریر (یایلی[2] - چئلیک[3]، 2011: 371). نوروئچلی فلسفه‌چی نائسس‌ین، سئسسیونس[4] ایله بیرلیکده اوزرینده چالیشاراق اولوشدوردوقلاری درین ائکولوژی‌نین ایلکه‌لری سکگیز نوکته‌ده توپلانماقدادیر.
1ـ یئر اوزونده‌کی اینسان و اینسان دیشی یاشامین یاخشی دورومدا اولماسی و گلیشمه‌سی اؤز باشینا [ئش آنلاملیلاری: ایچسل دیَر (intrinsic value)، دوغاسیندا بولونان دیر (inherent value)] دیَرلی‌دیر. بو دیَرلر اینسان دیشی دونیانین اینسان آماجلاری ایچین یارارلی اولوب اولمامالاریندان باغیمسیزدیر.
2ـ یاشام فورملارینین زنگینلییی و چئشیتلیلییی بو دیَرلرین گرچکله‌شدیریلمه‌سینه قاتقیدا بولونور و اؤز باشلارینا دا بیر دیَردیر.
3ـ یاشامسال گرکسینیملرینی قارشیلاماق دیشیندا اینسانلارین بو زنگینلییی و چئشیتلیلییی آزالتماغا حقلری یوخدور.
4ـ اینسان یاشامینین و کولتورلرینین گلیشیمی، اینسان نوفوسونون اؤنملی اؤلچوده کوچولمه‌سی ایله بیر آرادا اولابیلیر. اینسان دیشی یاشامین گلیشیمی داها کوچوک بیر اینسان نوفوسونو گرکدیریر.
5ـ اینسان دیشی دونیایا موجود اینسان موداخله‌سی آشیریدیر و بو دوروم هیزلی بیر شکیلده کؤتولَشمک‌ده‌دیر.
6ـ دولاییسی ایله پولیتیکالار دییشمه‌لیدیر. بو پولیتیکالار تمل ائکونومیک، تئکنولوژیک و ایدئولوژیک یاپینی ائتکیله‌مکده‌دیر. بو دییشیکلییین گرچکلشمه‌سی حالیندا اورتایا چیخان دوروم، موجود دورومدان درین فرقلی اولاجاقدیر.
7ـ ایدئولوژیک دییشیکلیک گئتدیکجه یوکسلن بیر یاشام استانداردینا باغلی قالماقدان چوخ، تملده یاشام نیته‌لییینی تقدیر ائتمه (اؤنَمینی آنلاماق) (ایچسل دیَر دوروملاریندا یاشاما) یؤنونده اولاجاقدیر. ایریلیک (bigness) و بؤیوکلوک (greatness) آراسینداکی فرقه ایلیشکین انگین بیر بیلینج اولوشاجاقدیر.
8ـ یوخاریدا آنلاتیلان نکته‌لره قاتیلانلار گرکلی اولان دییشیکلیکلری یئرینه گتیرمه‌یه اوغراشماقلا دوغرودان و یا دولایلی اولاراق یوکوملودورلر (شاکاجی، 2011: 192).- ۹۸/۰۴/۱۱